Lê Ngọc Minh
1. Hưu vào dịp rằm tháng Bảy, ông Hoàng Thấu Đáo về quê sắm cái bàn thờ gỗ tốt đặt ở nhà thờ tổ, mời bà con trong chi sáu cùng đại diện các chi khác của họ Hoàng đến ăn bữa cơm liên hoan mừng lễ Vu lan để ông báo cáo, ông đã được làm người vạn đại.
Cụ thân mất sớm nên từ ngày ông Đáo rời quê đi bộ đội rồi chuyển ngành, việc cúng tế tổ của chi sáu trong họ Hoàng được ông Hòa, chú ruột ông đảm nhiệm. Hơn bốn năm trước, ông Hòa mất, việc hương khói nhà thờ chi sáu được giao cho anh Thuận, trai cả của ông Hòa.
Anh Thuận chỉ học hết phổ thông nhưng là người ham đọc sách và có hiểu về phong thủy nên là nhân vật khả kính của họ Hoàng. Từ ngày nối nghiệp cha trông coi việc thờ tự tiền nhân, anh Thuận đã làm được nhiều việc. Việc lớn nhất là anh tạo ra sự ganh đua lành mạnh trong họ. Nhiệm kỳ của anh chưa tròn năm năm mà trong chi đã có mười hai cháu vào đại học, một thạc sĩ đỗ thủ khoa ngoài Hà Nội; tám chín hộ xây nhà tầng; năm sáu hộ mua ôtô tải, ôtô con…
Cái nhà thờ tổ đã được anh cho tôn cao thêm bảy mươi hai phân, cạp đá xanh soi viền mài cạnh trông đẹp và sang chẳng khác gì thềm đền thờ đức Thánh Cả ở đầu làng… Mỗi lần về quê, ông Đáo luôn có ý định sẽ bàn giao trọn đời cho anh Thuận thay ông trông coi việc họ. Và lễ Vu lan năm nay là dịp tốt nhất để ông làm cái công việc quan trọng ấy.
Sau bữa liên hoan, ông Hoàng Thấu Đáo xin phép các cụ trong chi sáu nói lời đánh giá công đức của bố con anh Thuận cùng với việc bàn giao trọn đời việc họ cho anh Thuận. Ông vừa nói xong, anh Thuận xin phép đứng lên thưa: “Em báo cáo anh trưởng ấy lâu nay bố con em thay anh gánh vách việc họ cũng là cách sẩy cầu vai xuống cánh tay thôi ạ. Nay anh trưởng đã hưu, em xin được dâng việc họ bằng hai tay, kính giao lại để anh trưởng cáng đáng cho đúng phép”.
Phát biểu của anh Thuận làm các cụ ngớ cả ra. Ông Đáo liền giải thích thêm, dù nay đã thành người vạn đại rồi nhưng ông vẫn không thể về quê sống nốt tuổi già vì còn gia đình và vài ba công việc sau hưu ở Hà Nội. Cụ Tứ vào hàng tiên chỉ của chi sáu góp lời rằng, anh Thuận đang công tác tốt thì nên tiếp tục. Anh Thuận đành phải gãi tai nhận. Song, anh có đề xuất với ông Đáo gánh đỡ cho anh việc họ trong hai tuần khi ông Đáo còn ở quê. Ông Đáo cởi mở nhận lời.
Đảm nhiệm chức trưởng chi lâm thời hai tuần, ông Đáo hỏi xem sắp tới gia đình nào có công việc gì lớn cần họ hàng giúp đỡ. Ông vừa dứt lời thì ông Cựa liền đứng lên nói như khóc: “Em thưa anh trưởng, nhà em thật mạt… ạt… phúc…”. Một thanh niên ngồi ở góc nhà nói to như quát, ngắt lời: “Bố buồn cười, việc quái gì mà mạt phúc?…”.
Ông Cựa chĩa thẳng cánh tay về phía người thanh niên: “Thằng Cật! Có im mồm đi không? Lẽ ra mày phải tìm cái mo mà che mặt lại chứ. Vậy mà còn hỗn láo chặn họng tao à?”. Người thanh niên tên Cật đứng phắt dậy: “Bố không được bêu! Bố bêu nữa là con sôi tiết đấy!”.
Rồi quay sang phía ông Đáo, Cật khoanh tay nói năng lễ phép: “Cháu xin thưa bác trưởng và các cụ. Chỉ có mỗi việc cháu định cưới vợ mà bố cháu mặt nặng mày nhẹ đến nỗi việc báo hỉ với các cụ và bác trưởng cũng không nói được nửa câu cho ra trò. Dạ, nói vắn lại là trong tháng Bảy này cháu cưới vợ đấy ạ”.
Cật vừa nói xong thì từ các cụ cho đến lớp trung niên, thanh niên có mặt đều ồ à cả lên. Cụ Tứ hỏi: “Thế là thằng Cật, con nhà Cựa sắp lấy vợ ư? Lấy con cái nhà ai?”. Cật: “Dạ, cháu cưới hơi bị xa ạ, cách đây bảy cây ạ. Nó mười tám tuổi, con nhà tử tế có nòi ạ”. Ông Cựa quát to: “Im đi!”. Cật: “Các cụ đã hỏi, sao con lại phải im? Thưa các cụ…”. “Im!”. Ông Cựa lại quát lên nhưng cậu Cật vẫn ngang ngạnh không im.
Anh Thuận phải đi nhanh lại chỗ cậu ta, ấn vai bắt ngồi xuống. Song, khi ông Cựa định nói gì đó thì Cật lại chồm người lên. Cụ Tứ chép miệng: “Cưới xin vào cái tháng Ngâu này kể ra cũng không phải phép cho lắm”. Ông Cựa: “Vâng! Đấy…”. Cật: “Báo cáo cụ Tứ, thanh niên chúng con không mê tín đâu ạ, với lại cũng có tí chút hoàn cảnh…”.
Anh Thuận lại phải ấn vào vai Cật rồi nói nhanh: “Con xin báo cáo các cụ. Sự thể là thế này đấy ạ. Chú Cật đi làm thợ dưới Hà Lộng trót có tình cảm với cô Sến và lỡ trớn. Hiện cô Sến có mang được bốn tháng. Cha mẹ cô Sến yêu cầu chú Cật phải cưới gấp, tháng Ngâu cũng cưới. Nếu không, họ sẽ kiện chú Cật lừa đảo ăn nằm với gái nhà lành”. “Chết chửa!”. Đó là tiếng thốt lên của cụ Tứ.
Sau lời thốt bi ai đó, mọi ánh mắt của các đinh chi sáu đều đổ vào ông chi trưởng Hoàng Thấu Đáo. Ông Đáo cười nhìn Thuận: “Chú em trao quyền lâm thời cho anh miếng này hóc quá!”. Anh Thuận gãi tai: “Anh là người ăn cơm nhà nước, anh giúp em xử lý việc họ mạc gay go này ạ”.
Ông Cựa lại đứng lên, ông vừa nói vừa khóc: “Bác trưởng có cám cảnh cho vợ chồng em không? Người ta có năm có mười mà tốt, mình có một mà hư. Ôi trời! Cưới làm sao mới được chứ? Bà trẻ nó mất chưa cúng giỗ đầu, lại cưới xin vào tháng Ngâu, nó ăn ở thế thì vợ chồng em còn dám thò mặt ra đường nữa không?…”. Trong lúc ông Cựa nói thì cậu Cật nghiến răng kèn kẹt nhưng thấy anh Thuận ghim cái nhìn nghiêm khắc vào phía mình nên cậu ta không dám hỗn.
Ngày còn trong quân đội, ông Đáo là cán bộ tiểu đoàn, khi chuyển ngành ông có nhiều năm làm trưởng phòng Tổ chức một viện nghiên cứu khoa học nên bằng kinh nghiệm gỡ rối, ông cho tạm dừng chuyện cưới vợ của cậu Cật lại mà bàn sang các việc khác. Ông hứa với các cụ, ông sẽ quan tâm ngay đến việc cưới vợ của cậu Cật ngay sau khi buổi họp kết thúc. Ông lưu ý, mọi việc bàn bạc không ai được nói ra ngoài.
2. Chiều muộn hôm đó, ông Đáo đi xe máy đến nhà cô Sến. Ông tự giới thiệu mình là bác của cậu Cật và trưởng chi sáu họ Hoàng. Ông bà thông gia mới chừng bốn mươi tuổi mừng lắm. Ông thông gia gọi ông Đáo là bác, xưng con. Ông thưa: “Vợ chồng con nhìn tướng mạo bác đã thấy con gái chúng con gặp được nơi phúc đức. Chúng con xin được cúi rạp xuống đón lời dạy của bác”.
Tuy nhiên, khi ông Đáo dạy là nên thư việc cưới để tránh tháng Ngâu và họ hàng ông còn kịp cúng giỗ đầu cho bà trẻ chú rể thì ông bà thông gia nước mắt đầm đìa thưa rằng, một ngày con gái họ chưa về nhà chồng là một ngày bị tiếng tăm. Họ xin ông Đáo phải làm lễ cưới ngay. Có thể nhập ba cái lễ ăn hỏi, nạp tài và rước dâu làm một. Nếu không được như vậy thì họ phải tự đưa con gái sang nộp cho nhà trai rồi phúc phận nó được đến đâu hay đến đó.
Ông Đáo vận dụng kiến thức trưởng phòng Tổ chức ra thuyết phục hồi lâu và luôn có lời hứa sẽ đón dâu chu toàn phân minh sau tháng Ngâu nhưng không thể lung lay được tâm nguyện của ông bà thông gia. Cô Sến khóc lóc van xin ông trưởng nhận cô là con cháu nhà. Cô sinh nở xong, nếu cậu Cật không thương nữa thì cô xin bế con thơ đi ăn mày thiên hạ. Nhìn cô gái mới mười tám tuổi bụng mang dạ chửa đã hơi lùm lùm, gân xanh nổi lên ở cái cổ cao gầy và hai mu bàn tay còn loang vết bùn đất, ông Đáo không cầm lòng được. Ông hứa sẽ thu xếp ổn thỏa.
Trong cuộc họp khẩn mời diện hẹp của chi sáu họ Hoàng, khi nghe ông Đáo thông tin việc cưới là không thể hoãn thì những người dự liền chia thành hai phe. Phe chống đông đến hơn hai phần ba với lý lẽ sắt đá, thằng Cật muốn cưới vợ tháng Bảy trong lúc chi sáu họ Hoàng đang có tang còn chưa cúng giỗ đầu thì nó đi đâu cưới xin, mặc xác nó.
Phe ủng hộ bị thiểu số nhưng có thành phần quan trọng là ông trưởng lâm thời Hoàng Thấu Đáo và ông trưởng trọn đời Hoàng Thấu Thuận thì cố biện giải, dù sao thằng Cật vẫn là máu mủ họ Hoàng. Ông Cựa, bố nó xưa nay ăn ở hiền lành, mỗi khi có việc họ mạc thì lăn vào lo toan bất cứ ngày đêm. Và nữa, là phải xử sự khôn khéo để những kẻ hiếu sự, ganh ghét không có cớ gì chê bai họ Hoàng cạn tình cốt nhục.
Bàn luận mãi và nhờ cái ý tránh bị chê bai đặt điều đã khiến phe phản đối thỏa hiệp cho cưới nhưng tuyên bố, họ sẽ không có mặt mũi nào để chường ra ở cái đám cưới tháng Ngâu, trùng tang của thằng Cật được. Thêm nữa, yêu cầu cấm tiệt chuyện loa đài, nhảy múa, hát hò làm rác tai hàng xóm để nhận thêm điều bỉ báng, khinh khi.
Thỏa thuận tuy không được mĩ mãn lắm nhưng ông Đáo đã cơ bản tháo xong ngòi nổ. Đám cưới tháng Ngâu vẫn được tiến hành. Họp xong, ông Đáo đến gặp bố con ông Cật.
Nghe ông trưởng chi nói về việc cưới vẫn được diễn ra nhưng có những hạn chế đã được thông qua, vợ chồng ông Cựa mừng như bắt được báu vật còn cậu Cật thì xửng cồ lên với ông Đáo rằng, cậu ta vẫn cứ loa đài vì cả đời người có một lần chứ mấy, rằng mấy ông trong họ định tẩy chay việc đến mừng tiệc cưới của cậu là loại người ăn quỵt, vì hồi đám cưới con cháu của họ, bố mẹ cậu đã đi mừng tiền, cậu đã còng lưng bè vai dựng rạp, thuê mướn loa đài…
Cậu khẳng định các đám cưới trong họ Hoàng bao giờ cũng cán đích trăm mâm, dù các bố ấy không đến, cậu cũng cứ soạn đủ trăm mâm. Ăn không hết thì đem ra sông Cái cúng cho Hà Bá.
Ông Đáo lại phải kiên trì đàm phán, lúc cương lúc nhu thêm hai giờ nữa thì chốt lại được: Loa đài hát hò nhảy đầm sẽ tổ chức ở nhà gái, lúc đến rước dâu; cỗ bàn cứ tuyên bố làm đủ trăm mâm để giải quyết khâu oai của cậu Cật nhưng giao cho ông bà Cựa tính toán chi tiết số lượng khách mừng sao cho để đừng bị thừa ế quá nhiều. Cậu Cật không được nói lời khích bác, cay cớm với những người họ hàng không muốn chường mặt ra ở chỗ đám cưới của cậu.
Ông bà Cựa chắp tay tạ ông Đáo bằng một câu giống như trong phim Tàu: “Bác trưởng thật sáng suốt!”. Còn cậu Cật tuy không phản đối gì thêm nhưng ông Đáo thấy cậu đấm mạnh tay xuống thành ghế. Vì vậy, hôm được uỷ thác của nhà trai đi đón dâu, ông vẫn kín đáo cùng ông Cựa rà soát lại các việc cho kín nhẽ.
Riêng khoản trăm mâm mặc dù đã được cậu Cật quảng bá liên tục cả mấy hôm rồi nhưng vợ chồng ông Cựa chỉ nên chuẩn bị năm mươi mâm chính. Hai mươi mâm dự bị thì lợn gà vẫn cứ nuôi trong chuồng; gạo nếp, gạo tẻ xay xát sẵn nhưng chưa ngâm vo vội…
4. Ngồi trên chiếc Camry màu trắng kết toàn hoa hồng bạch để tôn lên quả tim viền bằng 18 bông hồng nhung đi đón dâu, phía trước có hai chiếc SH dẫn đường, phía sau là chiếc Civic chở bốn phù rể và còn mấy chục chiếc xe máy trai gái đèo nhau nối đuôi, ông Đáo khẽ lắc đầu, nói: “Tốn kém quá!”. Cậu Cật đáp ngay: “Cả đời có một lần chứ mấy, bác trưởng”.
Khi đến nhà gái, ông Đáo càng bị choáng hơn. Một cái màn vải lớn đang chiếu hình đoạn clip từ ống phóng, cảnh cô dâu chú rể dạo chơi trên đồi thông, chúm chím bên nhau ở góc đẹp nhất của hòn Trống Mái, cảnh họ thể hiện nụ hôn say đắm trên mép sóng biển lúc chiều tà…
Hai bàn tay cô dâu mà hôm ông Đáo lần đầu đến thăm ông bà thông gia, trông thấy còn ngân ngấn vết bùn đất và nổi lên những đường gân xanh của người phụ nữ đang mang thai thì hôm nay được thùa đôi găng trắng muốt. Ông Đáo lại khẽ lắc đầu chép miệng: “Tốn kém quá!”. Song, câu cảm thán của ông bị tiếng loa đài nổi lên như sấm động nghênh đón nhà trai đến rước dâu lấp đi.
Loa đài chỉ tạm ngừng khi ông Đáo làm thủ tục xin dâu và cùng ông bà thông gia hướng dẫn cô dâu chú rể quỳ lạy gia tiên. Thấy đôi trẻ nghiêm cẩn làm việc hiếu đễ và nhìn nhau bằng ánh mắt xoắn xuýt, ông Đáo cũng nhẹ lòng nên khi cậu Cật hào hởi hỏi: “Bác trưởng ơi, bác thấy vợ cháu có xuya không ?” thì ông cười tươi gật gật đầu nói: “Rất xuya, bác chúc mừng hai cháu”.
Ngoài sân loa đài lại ầm ĩ nổi lên. Nhảy và nhảy. Phần đông nam nữ đến đám cưới đều nhảy. Clip tiếp tục phát hình những đoạn mới mô tả các hình ảnh hạnh phúc lứa đôi của tân nương và tân lang. Cô dâu cũng được chú rể kéo vào nhảy đôi. Cậu Cật luôn tỏ ra điệu nghệ còn cô Sến thì mặt đỏ bừng, chân tay cứ như thừa ra rồi cả hai bị bọc lấy như ong chúa giữa một bầy ong đông đúc.
Loa đài và nhảy tưởng không thể dứt được nếu như ông Đáo không thay mặt nhà trai báo cáo đã đến giờ lành đưa dâu.
Loa đài dừng. Đám nhảy ngẩn ngơ như bị mất hồn rồi họ cũng thấy phải quý cái giờ lành hơn việc nhảy.
Cô dâu lên xe hoa, thướt tha kiều diễm trong nét nhạc cổ điển rất đỗi trữ tình có phảng phất giai điệu da diết tiễn biệt. Một đoàn rồng rắn gồm hai SH dẫn đầu, ba ô tô sang và một đoàn xe máy đông đúc đưa dâu.
5. Tại nhà trai những thủ tục công nhận tân nương và tân lang thành lứa đôi được thực hiện lớp lang nhưng gọn nhẹ bên cái màn chiếu khuyếch đại hình ảnh hạnh phúc của cô dâu chú rể giống như lúc ở nhà gái. Một đoàn thiếu nữ áo dài bưng mâm đến từng bàn cứ sáu người một mâm. Đoàn bưng mâm đi theo đường vòng tưởng như không dứt, mâm cỗ liền mâm cỗ…
Màn vải vẫn được ống phóng chiếu hình ảnh lên, lại có cả các hình ảnh bổ sung lúc cô dâu chú rể lạy gia tiên, cô dâu lên xe hoa…
Chú rể cô dâu đang đi cám ơn họ hàng khách khứa thì ở một bàn gồm toàn thanh niên nam nữ ai đó nói: “Yên ắng quá! Có tí loa đài thì tốt”. Chú rể liền cười bảo: “Vô tư đi! Có ngay!”.
Chỉ mấy phút sau loa đài bỗng dội lên như sấm sét. Hầu hết nam nữ thanh niên đều nhất loạt đứng dậy. Chân tay khua khua khoăng khoắng, mặt mày bừng sáng kích động.
Ông Đáo tái mặt.
Các cụ ngơ ngác dồn người lên hỏi nguyên cớ gì mà lại loa đài nhưng tiếng của các cụ bị chìm nghỉm trong âm thanh dữ dội choang choả.
Ông Cựa giơ hai tay lên trời như đầu hàng.
Bỗng tiếng loa tịt tắt. Hình ảnh đang chiếu trên màn hình khuyếch đại cũng tắt.
Mất điện.
Các cụ thở phào.
Ông Đáo thở phào. Ông Cựa chắp tay: “Ơn trời!”.
Đám nam nữ thanh niên thở hắt ra, chép miệng ngồi xuống.
Cật bổ đến chỗ ông Đáo, nói gay gắt: “Bác trưởng, có phải bác chỉ đạo cắt điện không? Cả đời cháu có một lần”.
Ông Đáo điềm tĩnh, giữ vẻ mặt lễ hội, nói nhỏ với Cật: “Cháu nghĩ sai cho bác rồi. Đám cưới đang vui, vợ chồng cháu nên tiếp tục đi cám ơn bà con họ hàng cho đúng lễ”. Vợ Cật đến cạnh, nghe được bèn kéo chồng đi. Tuy làm ra vẻ cười nói vô tư song bụng cậu ta vẫn còn ấm ức lắm. Cật vẫn tin là ông Đáo đã chỉ đạo cắt điện để mục loa đài nhảy đầm không thể diễn ra ở nhà trai.
Bù lại cậu thấy cỗ bàn vẫn tiếp tục được bày ra, thực khách đông và họ ăn uống chúc tụng mỗi lúc một rôm rả. Cậu ghé tai cô vợ trẻ đang hạnh phúc hỏi nhỏ: “Sến !Em vui chứ? Phải trên trăm mâm, đúng không?”. Cô vợ trẻ chúm chím cười gật đầu nói một câu đặc mùi thành thị: “Cả đời Sến biết ơn cưng”.
Sau đám cưới, kiểm lại phong bì tiền mừng, ghi chép cộng trừ nhân chia một lúc, Cật vô cùng khoái chí là đám cưới cậu đạt mốc trăm mâm có lẻ đến chín (một trăm linh chín mâm).
Sau đám cưới, Cật được biết sự cố mất điện không phải do ông Đáo chỉ đạo mà là do gió heo may đầu thu về đột ngột làm chập nổ bốt điện của cả vùng. Vợ chồng cậu vội đến xin lỗi bác trưởng. Cật đã vừa tạ lỗi, vừa khóc.
Ông Đáo đại lượng không chấp nhặt. Ông dặn vợ chồng Cật phải càng ngày càng yêu thương nhau hơn, để khắc tinh cái dớp cưới tháng Ngâu. Ông tặng vợ chồng đôi trẻ một món quà, là cái đĩa ghi hình đám cưới của họ. Cật bật máy xem, cả hai vợ chồng mừng quýnh lên, tưởng là đang chiêm bao vì có cả cảnh loa đài nhảy nhót tại nhà trai.
Sau khi được nghe ông Đáo giải thích, ông đã nhờ con một người bạn làm ở đài truyền hình cắt cúp, chế tác nên mông ta (dàn dựng) được cảnh có loa đài, nhảy nhót ở nhà trai như Cật mong muốn. Cật lại khóc, lần này cậu khóc vì quá xúc động. Cậu không ngờ bác trưởng chi lại bao dung, lại tận tình với cái đám cưới tháng Ngâu của vợ chồng cậu đến thế!
Có một bí mật mà bố mẹ cậu, bác trưởng chi không nói với vợ chồng cậu, không nói ra ngoài là đám cưới của cậu chỉ biện có hơn bảy mươi mâm thôi. Số tiền mừng dôi ra để vượt mốc trăm mâm có lẻ chín là do bà con trong họ Hoàng ở phe phản đối, tuy không đến ăn cỗ nhưng vẫn gửi tiền mừng cho vợ chồng cậu chu tất.
Vì vậy, cứ có mặt ở chỗ nào đông đúc Cật lại tự hào khoe rằng, đám cưới của vợ chồng cậu hoành tráng nhất xưa nay trong làng Hà Chung vì đã vượt mốc trăm mâm và… lẻ chín.
Lao Động cuối tuần
Phạm Thúy Quỳnh đưa bài