Xuân Hinh: Không ít lần phải khóc

– Tổng kết lại 40 năm, anh thấy làm nghệ sĩ giàu hay nghèo?

– Bảy năm hát quan họ tại đoàn quan họ Bắc Ninh, chẳng giàu. Lại lếch thếch khăn gói quả mướp lên Hà Nội học chèo. Hình ảnh mà tôi nhớ mãi, đó là một lần, về xin mẹ 20 nghìn đồng. Bà không nói gì. Tôi biết bà không có tiền, chắc là không vay được nữa. Hôm sau, lúc tôi đã ra bến xe để về Hà Nội học, mẹ tôi tất tả chạy đến, trên vai là đôi quang gánh rỗng. Bà thở gấp vì vừa đi tận mãi trên chợ về. 20 ngàn gói chặt trong chiếc túi vải giắt cạp quần. Bà vui vẻ kể từ sáng, bà phải lội ao bèo rét căn cắt vớt cho được bốn gánh nặng, quẩy xuống tận chợ bán. Bốn lần đi rồi về như thế, được chẵn 20 ngàn đồng, đủ cho tôi đi Hà Nội. Tôi ngồi trên xe về Hà Nội nuốt nước mắt ầng ậc vào trong. Thấy mình vô tích sự khi vẫn ăn bám mẹ. Đó cũng là lần cuối tôi xin mẹ tiền.

– Vậy anh làm gì sau đó?

– Tôi theo bạn bè tập tọng đi buôn. Cứ cuối tuần là ra xe đò ngược lên miền trên, đi buôn hai chiều. Thôi thì đủ cả, thượng vàng hạ cám từ quần áo, đồ dùng, kim chỉ cho người vùng cao, măng miến, mộc nhĩ, chó mèo, lợn gà xuôi xuống. Lúc ấy không ngại ngùng, xấu hổ gì cả, chỉ miễn sao có tiền đi học. Chuyến lãi bù chuyến lỗ. Rồi thì tôi biết buôn cả vàng: vào rất sâu trong rừng, đổi áo quần, mắm muối cho dân để lấy vàng cám mà họ đãi được ở suối, mang về cho ông thợ kim hoàn ngay gần trường. Những bài học về việc phân biệt vàng thật – vàng giả đến tận bây giờ tôi còn thuộc đấy.

– Sau chừng ấy thăng trầm, hẳn về sau bố mẹ rất tự hào vì sự thành công của anh trên sân khấu?

– Bố mất từ khi tôi chưa thành danh. Cả cuộc đời vất vả chưa nhìn thấy con trưởng thành, chưa được con báo đáp. Bố tôi chưa bao giờ được xem một buổi biểu diễn nào của tôi. Tận khi mất, tôi vẫn khiến ông bận lòng…

Mẹ tôi có đi xem tôi biểu diễn vài lần, rất ít. Những chỗ sáng ánh đèn sân khấu không hợp với bà. Bà xem đĩa hề chèo của tôi nhiều hơn. Bà luôn dặn tôi làm gì cũng phải nghĩ trước nghĩ sau. Nổi tiếng nhưng đừng tai tiếng

– Có nhiều danh xưng cho anh, như “vua hề chèo đất Bắc”, “kẻ chọc cười dân dã”… còn anh, nếu mô tả về mình, anh nói gì?

– Không gì chính xác bằng hình ảnh con ong thợ. Tính tôi tỉ mẩn, cầu toàn. Tôi may mắn khi trời cho để làm một nghệ sĩ hề chèo. Nhưng khán giả xem mãi một thứ, cho dù hay vẫn sẽ thấy nhàm. Tôi cứ lọ mọ, tìm tòi. Năm nào cũng phải có dăm thứ mới mẻ, lúc ấy mới tự tin được. Người cầu toàn là người vất vả. Tôi chọn vất vả như cái số kiếp của mình.

Ai xem tôi diễn cũng cười, những có lẽ người ta hiểu, để khán giả cười, Xuân Hinh không ít lần phải khóc. Không trăn trở sống chết với nghề, không lao tâm khổ tứ, sao thành danh được. Những thứ không phải của mình sáng tạo ra, lại của thiên trả địa hết thôi. Mà người đời cười chê là vay mượn, dối trá.

– Được biết, trong liveshow đặc biệt đánh dấu 40 năm sắp tới của anh sẽ có nhiều khách mời nổi tiếng khóc cười cùng Xuân Hinh, anh có sợ bị lu mờ?

– Nếu dư dả thời gian tôi còn muốn mời nhiều nữa cơ, chứ không phải chỉ Thanh Thanh Hiền, Hồng Vân, Xuân Bắc, Vân Dung, Quang Thắng, Tùng Dương, Bằng Kiều, Hoài Thu, Thu Huyền, Xuân Nghĩa ….. Tôi muốn bữa tiệc 40 năm phải thịnh soạn, nhiều thế hệ cũng cất lên tiếng lòng của những nghệ sĩ vì quê hương, giữ gìn vốn quý dân tộc.

Các nghệ sĩ được mời đều là em, là cháu, có nghệ sĩ trẻ tuổi hơn cả con tôi. Nếu các em tỏa sáng, chẳng phải là điều đáng mừng sao. Lúc ấy, Xuân Hinh phải mừng là vẫn còn đủ nhiệt huyết để đứng chung sân khấu với họ đấy.

– Bốn mươi năm làm nghề mới có một liveshow “Xuân Hinh- Kẻ chọc cười dân dã”. Anh có thể bật mí về những điều anh ấp ủ khi thực hiện liveshow này?

– Tôi có rất nhiều điều ấp ủ. Nghệ thuật dân tộc đang gặp nhiều khó khăn. Những khán giả trẻ đang không thực sự mặn mà với nghệ thuật dân tộc nên chính vì thế nó đang bị mai một. Nhưng tôi muốn khẳng định nghệ thuật dân tộc là của quý, có người quý ít và có người quý nhiều nhưng chừng nào người Việt không còn thì nghệ thuật dân tộc mới mất đi được. Liveshow này là cố gắng của tôi và các cộng sự, dù chỉ là một chút thôi, để tiếp tục mang tới tình yêu nghệ thuật dân tộc cho các bạn trẻ. Chúng tôi sẽ cố gắng làm hay, đặc sắc, sáng tạo và bùng nổ với sự kết hợp tài tình giữa truyền thống và hiện đại để mang một hơi thở mới cho nghệ thuật dân tộc..

Không dám nói gì to tát nhưng chúng tôi cố gắng chăm chút cho từng tiết mục để mang tới một không gian hoàn toàn mới và cảm nhận mới về nghệ thuật dân tộc với những sáng tạo thoải mái và hết mình.

– Xin cảm ơn anh.

Liveshow “Xuân Hinh – Kẻ chọc cười dân dã” sẽ diễn ra một đêm duy nhất vào thứ Tư ngày 5-10 tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia (Hà Nội). Liveshow được do đạo diễn nổi tiếng Phạm Hoàng Nam, đạo diễn Lê Hùng dàn dựng. Trong không gian mô phỏng sân khấu chèo truyền thống nhưng đậm đặc hơi thở đương đại, những tiết mục nghệ thuật để đời của Xuân Hinh sẽ được chính nghệ sĩ thực hiện cùng các bạn diễn lâu năm như Thanh Thanh Hiền, Hồng Vân, Xuân Bắc, Vân Dung cùng gần 20 diễn viên hài đình đám nhất Việt Nam… Đặc biệt, khán giả sẽ được chứng kiến trên sân khấu một Bằng Kiều, Tùng Dương hoàn toàn mới lạ với những tiết mục nghệ thuật dân gian cùng nhân vật chính Xuân Hinh.