Chùa Một Cột từng được xác lập kỷ lục là ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất Châu Á. Sự công nhận của Tổ chức Kỷ lục Châu Á đã khẳng định những giá trị quý báu của ngôi chùa gần 1000 năm tuổi.
Năm 1962, chùa Một Cột được xếp hạng Di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật quốc gia. Tháng 10/2012, tại thành phố Faridabad, Ấn Độ, Tổ chức Kỷ lục châu Á đã xác lập kỷ lục cho chùa Một Cột là ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất châu Á.
Đây là một trong những ngôi chùa nổi tiếng và được nhắc đến nhiều nhất trong lịch sử Việt Nam.
Chùa Một Cột có tên chữ là chùa Diên Hựu, nghĩa là “phúc lành dài lâu”. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, chùa được xây dựng vào nǎm Kỷ Sửu 1049, dưới thời vua Lý Thái Tông.
Vua Lý Thái Tông (1028-1054) chiêm bao thấy Phật Quan Âm toạ trên tòa sen đưa tay dắt vua lên tòa. Khi tỉnh dậy, vua kể lại cho các quan nghe, sư Thiên Tuế liền khuyên nhà vua xây chùa, dựng cột đá ở giữa hồ, xây chùa hình tòa sen của Phật Quan Âm.
Chùa xây xong có hình đài sen nghìn cánh đỡ tòa Phật sắc hồng, trong đặt tượng Phật vàng lấp lánh. Các nhà sư đến làm lễ, đi vòng quanh chùa niệm Phật cầu phúc cho vua sống lâu, vì thế đặt tên là chùa Diên Hựu.
Trải qua năm tháng, chùa Một Cột đã được trùng tu sửa chữa nhiều lần. Chùa hiện nay xây dựng vào năm 1955, đài Liên Hoa có kết cấu hình vuông, lợp ngói ta, mỗi chiều dài 3m, bốn mái cong, bốn đầu đao được đắp hình đầu rồng. Trong đài tôn trí tượng Bồ tát Quán Thế Âm.
Nhìn toàn bộ đài Liên Hoa như một đóa sen lớn vươn khỏi mặt nước. Toàn bộ đài đặt trên trụ đá có đường kính 1,2 m, cao 4 m, chưa kể phần chìm dưới đất. Trụ đá gồm 2 khối gắn rất khéo thoạt nhìn như một khối đá liền.
Hệ thống những thanh gỗ tạo thành bộ khung sườn kiên cố đỡ cho ngôi chùa dựng bên trên, tựa như một đóa hoa sen vươn thẳng từ mặt hồ nhỏ hình vuông.
