Beethovenfest 2019 thực sự là một nốt ngân đẹp đáng chú ý trước khi bước vào sự bùng nổ fortissimo của năm 2020 – Năm Beethoven: Giám đốc Beethovenfest 2019 Nike Wagner đã trao đổi với hãng thông tấn DW về chương trình của năm, người đặt cho nó cái tên “Ánh trăng”.
Với âm nhạc, “Ánh trăng” có thể dịch nghĩa như thế nào?
Ánh trăng là một chủ đề hết sức trữ tình và lãng mạn. Nó đã truyền cảm hứng cho nhiều nhà thơ trong nhiều thế kỷ cũng như các nhà soạn nhạc. Tôi có thể kể ra ngay một ví dụ là nhà soạn nhạc Robert Schumann đã phổ nhạc cho bài thơ “Đêm trăng” (Moon night) của Eichendorff.
Nhưng điểm mốc cho slogan của festival năm nay là sonata “Ánh trăng” của Beethoven. Ngày nay trên internet, các màn trình diễn chương một adagio mơ mộng của tác phậm nhận được hàng triệu cú nhấp chuột. Do đó nó sẽ được biểu diễn 3 lần trong suốt thời gian diễn ra festival: một lần do Pierre-Laurent Aimard biểu diễn trên cây đàn piano hiện đại, sau đó trên cây đàn fortepiano và một bản chuyển soạn của Giselher Klebe cho kèn horn và piano.
Chúng tôi đang mang đến một số lượng các tác phẩm khác cũng được truyền cảm hứng từ trăng: các bản nocturne và serenade, trong việc hình thành một vòng quay âm nhạc thính phòng nhỏ. Nhưng đem nhạc có thể mang chút không khí thần thoại, ví dụ với “Đêm trên đồi trọc” của Mussorgsky do dàn nhạc giao hưởng Tchaikovsky từ Moscow biểu diễn: nó nhắc đến lễ Sabbath của những phù thủy.
Chương trình này cũng còn có một vở comic opera của Joseph Haydn, “Thế giới trên mặt trăng” (The World on the Moon). Và sau đó là Salzburg Marionette Theater với một phiên bản tối giản “Fidelio” cũng như oratorio “Thiên đường và tiên nữ” của Robert Schumann. Ngoài ra còn có các màn múa, nghệ thuật trình diễn và phim ảnh.
Trong cái nhìn về lễ kỷ niệm lớn Beethoven vào năm 2020, thì chủ đề “Ánh trăng” có thể được coi như một khúc mezzo của piano trước khúc khải hoàn fortissimo-attacca?
Đúng vậy, chúng tôi đã cố tính cắt giảm một phần nhỏ chương trình trong năm 2019. Chúng tôi thấy năm nay là một bước đệm trước khi bước vào năm đáng nhớ 2020 kỷ niệm 250 ngày sinh Beethoven.
Chương trình do bà đảm trách thường dẫn đến sự phản chiếu hay trình diễn âm nhạc trong một bối cảnh rộng, ví dụ bao gồm cả những khía cạnh lịch sử hoặc cả những tham khảo ngoài lĩnh vực âm nhạc. Không thể chỉ là một chuỗi buổi hòa nhạc buổi tối, nơi những người yêu nhạc có thể đơn giản tìm thấy cơ hội giải trí hoặc thư giãn sau một ngày làm việc ư?
Đó là những gì tôi có thể có được. Nhưng nếu anh tới dự một buổi hòa nhạc, triển lãm từ nơi làm việc – ví dụ như một trong những bản giao hưởng của Beethoven do Teodor Currentzis chỉ huy — không vấn đề gì với các bản giao hưởng – nó như một liều adrenaline! Đó là phong cách trình diễn tràn đầy năng lượng của anh ấy, giọng nói sắc sảo của anh ấy. Anh ấy hiện là một trong những nhạc trưởng thú vị và đáng chú ý nhất hiện nay. Và anh ấy sẽ là người chỉ huy toàn bộ các bản giao hưởng của Beethoven cùng chúng tôi vào tháng 3/2020.
Sau đó tôi phải chăm chút cho những người sành sỏi khác. Tôi phải giữ một mối hợp tác với dàn nhạc Bayreuth Festival Orchestra. Wagner và Beethoven cùng song hành: Bản giao hưởng số 9 của Beethoven là tác phẩm duy nhất có thể biểu diễn tại nhà hát Bayreuth Festspielhaus cùng với các tác phẩm của Richard Wagner. Trong suốt năm 2020, em họ tôi là Katharina Wagner cũng sẽ trình diễn bản giao hưởng số 9 ở đó, và tôi đã đề xuất, “sau đó đơn giản là tới Bonn và tiếp tục trình diễn ở đócho dịp mở màn mùa thu của Beethovenfest”.
Một dấu hiệu của việc thay đổi trong gia đình Wagner vốn xung khắc?
Đúng vậy, những đại diện đời thứ 3 của gia đình chúng tôi đều đã qua đời, thời gian đã thay đổi và giờ thì hai hậu duệ nhà Wagner đã hòa thuận với nhau.
Sau 5 năm là giám đốc nghệ thuật Beethovenfest, bà còn hứng thú tương tác với công chúng?
Tôi đã không làm như vậy vào năm ngoái. Lễ hội đã thu được ít kinh phí do người tới dự sụt giảm. Nguyên nhân đơn giản – nhiều người đã bình luận về tình trạng này qua các bức thư ngỏ- những người ở Bonn không chấp nhận Trung tâm hội nghị quốc tế như điểm tổ chức hòa nhạc. Năm 2017 thì họ còn tò mò để đến nhưng đến năm 2018 thì nhiều người chán và không tới nữa. Chúng tôi phải tiếp tục cố gắng trước rủi ro này. Khán phòng hiện đại này không đến nỗi tệ nhưng có lẽ mọi người ở Bonn thích những nơi lãng mạn và thân thuộc hơn, như Nhà hát của thành phố chẳng hạn.
Có phải Bonn đã tự hại mình vào vài năm trước khi không thực hiện dự án xây dựng nhà hát dành iên cho Beethovenfes?
Chúng ta sẽ không bao giờ rõ điều đó một cách đích xác. Một nhà hát dành cho festival có thể ẩn chứa rủi ro lớn cho thành phố này. Chúng ta có thể thu hút khán giả từ chỗ nào? Bây giờ chúng tôi có một thông điệp khác, việc nâng cấp khán phòng Beethoven Hall sẽ có thể không kịp kết thúc vào thời điểm bắt đầu năm Beethoven.
Nhưng còn những dự án xây dựng nào hoàn thành vào thời điểm này? Hãy nhìn vào nhà hát Staatsoper Berlin: quá trình sửa sang diễn ra lâu! Bây giờ chúng ta chuyển sang Bonn, chúng tôi sẽ chuyển địa điểm tổ chức sang Bonn Opera – hoặc lại là Trung tâm triển lãm thế giới cho các sự kiện lớn.
Khi bà có chương trình festival, bà có xem xét những gì công chúng được cho là “mong muốn” không?
Hàng năm chúng tôi cũng thực hiện các cuộc khảo sát thính giả. Nhưng điều này không dẫn đến bất kỳ thay đổi nào trong thói quen của tôi như một nhà tổ chức chương trình. Có quá nhiều quan điêm khác biệt về điều đó. Các cuộc khảo sát cho thấy phần lớn things giả từ Bonn và hầu như hiếm người từ những thành phố khác như Munich hay Berlin. Đây không phải là điều quá tệ, bởi vì đây là một vùng đông dân với những truyền thống âm nhạc và nghệ thuật thị giác của chính mình.
Bonn là ngôi nhà nơi Ludwig van Beethoven từng sinh ra và Kho lưu trữ Beethoven Archive, cũng như ảnh hưởng của Beethoven lên văn hóa lịch sử và truyền thống. Nhưng nếu không có đia điểm tổ chức âm nhạc đặc biệt, có thể Bonn sẽ không bao giờ đạt được vị thế là thành phố Beethoven, như trường hợp của Bach tại Leipzig hay Wagner ở Bayreuth?
Có một lợi thế lớn cho Bonn, bởi vì Beethoven không sống ở bất kỳ thành phố nào khác của Đức. Chúng ta có thể nói rằng chúng ta chỉ có duy nhất một thành phố của Beethoven và đó là sự thật. Và đó là tai sản mà chúng ta cần xây dựng lên. Nhưng Bonn không phải là một thành phố du lịch. Beethoven có lẽ đóng góp vào việc thúc đẩy du khách tới Bonn chăng? Nhưng như tôi đã nói, các địa điểm đã được chuẩn bị cho việc này. Và nó đang diễn ra với Beethoven Hall, còn có dàn nhạc tuyệt vời mang tên Beethoven ở thành phố này!
Thanh Phương dịch
Nguồn: Tia Sáng