Người thừa kế Hoàng tử nhỏ là ai?
Vào lúc bấy giờ, ở Pháp, tác phẩm Le Petit Prince (Hoàng tử nhỏ) của Saint-Exupéry còn chưa được công bố. Theo luật, tiền do việc xuất bản cuốn sách thu được sẽ được chia làm hai phần bằng nhau cho hai “thành phần” trong gia đình (thừa kế quyền tác giả): một bên gồm mẹ Marie, hai chị em gái Simone và Gabrielle của ông; một bên là người vợ góa Consuelo.
Ngược lại, chỉ mẹ và hai người chị em ông được hưởng “quyền thừa kế tinh thần” – tức quyền quyết định làm gì với tác phẩm mà Saint-Exupéry để lại – chứ không phải vợ ông. Consuelo không hài lòng với phán quyết này. Bà đã mắc phải một “sai lầm đắt giá” khi tìm cách làm giả hai tài liệu nhằm có được quyền trên (“bí mật gia đình” này sau bị một nhà báo phát hiện vào năm 2009).
Consuelo de Sanit-Exupéry. Ảnh: Rue des Archives.
Consuelo buộc phải trao trả toàn quyền cho mẹ nhà văn. Bà Marie, vì muốn tránh một phiên tòa có thể làm tổn hại thanh danh của người đã khuất, đồng ý để Consuelo vẫn được hưởng nguyên nửa quyền thừa kế nhưng không có quyền sử dụng tác phẩm của con bà. Họ ký kết một thỏa thuận ngày 29/5/1947. Bà Marie mất năm 1972. Consuelo de Saint-Exupéry mất năm 1979. Không có con, quyền thừa kế hợp pháp được bà để lại cho một người tâm phúc có tên José Martinez Fructuoso.
Fructuoso là người làm vườn sau trở thành trợ lý riêng của Consuelo từ năm 1958 tới 1979. Ông này là người đã giúp bà tổ chức nhiều cuộc triển lãm. Và cũng chính ông là người được thừa hưởng từ bà kho báu tư liệu của cố nhà văn, trong đó có những bức vẽ nguyên tác của Hoàng tử nhỏ, nếu đúng như lời ông nói…
Về “thành phần” thừa kế còn lại, sau khi chị em gái của Antoine de Saint-Exupéry mất, quyền thừa kế thuộc về các con, sau đó là các cháu của hai bà này (gọi nhà văn bằng cậu, bằng ông hay cụ).
Hoàng tử nhỏ của thế kỷ 21
Mùa Noel năm ngoái, bộ phim hoạt hình truyền hình Hoàng tử nhỏ dài 52 tập của đạo diễn Pierre-Alain Chartier, kinh phí 18,6 triệu euro, lần đầu tiên được công chiếu trên Đài Truyền hình quốc gia Pháp FR3. Từ đó đến nay, phim đã được chiếu ở hơn 80 nước trên thế giới.
Cảnh trong phim hoạt hình Hoàng tử nhỏ dài 52 tập. Ảnh: Sony Pictures.
Có thể nói đó là một “Tân Hoàng tử nhỏ”, sứ giả của hòa bình, bảo vệ môi trường, phát triển bền vững, của hoạt động nhân đạo và vì trẻ thơ… như lời cắt nghĩa của Olivier de Giraud d’Agay, ngoài 50 tuổi, Chủ tịch tổ chức La Succession Saint-Exupéry (gồm những người thừa kế), cháu gọi nhà văn bằng ông. Đối tượng nhắm tới của bộ phim là các em bé trong độ tuổi từ 6 đến 10.
Và sắp tới có thể sẽ là một bộ phim 3D nữa. “Chúng tôi muốn xây dựng hình tượng một Hoàng tử nhỏ đa phương tiện (multimédia) dành cho các em nhỏ của thế kỷ 21; cần tạo nên một bối cảnh mới mà không phản bội lại tinh thần của Saint-Exupéry”.
La Succession Saint-Exupéry được Jean de Giraud d’Agay, con trai cô em gái út Gabrielle (mất năm 1986), thành lập năm 1989 với mục đích làm cho sống mãi các tác phẩm của nhà văn đồng thời cũng làm sao cho chúng sinh lợi nhiều nhất. Ngoài ra còn có Tổ chức Antoine de Saint-Exupéry vì trẻ em hoạt động ở nhiều nước như dạy nghề cho trẻ khuyết tật, khuyến khích các em đọc sách, xây dựng chương trình bảo vệ trẻ em…
Những người thừa kế Saint-Exupéry đăng ký thương hiệu, đăng ký bản quyền các bức vẽ, “khai thác” những địa điểm địa lý trên thế giới có liên quan tới nhân vật bằng việc mở các “bảo tàng” nhỏ, tiệm cà phê, quán ăn, gian hàng, phòng trưng bày tại những nơi đó… Cuốn truyện tranh Hoàng tử nhỏ (được nhượng quyền) đã rất thành công với lượng bán lên tới hơn 300.000 cuốn ở Pháp và nước ngoài.
Độc giả cũng có thể mua được những chiếc gối, đồng hồ, áo thun, búp bê, sách, đĩa DVD… mang thương hiệu Petit Prince. La Succession có vài chục nhân viên và người đại diện ở nhiều nước trên thế giới. Những ai muốn sử dụng hình ảnh của Hoàng tử nhỏ đều phải được sự chấp thuận của La Succession…
Chạy đua với thời hạn sở hữu
Tất cả những việc trên được tiến hành ngày càng gấp rút. Bởi Hoàng tử nhỏ hiện đã thuộc quyền sở hữu của… công chúng ở châu Á, châu Phi và Trung Đông (tức không còn là “của riêng” của ai nữa). Phần còn lại của thế giới cũng sẽ được… “đồng sở hữu” vào năm 2015. Riêng tại Pháp, quyền sở hữu vẫn thuộc những người thừa kế của nhà văn cho tới năm 2033, nhờ một điều luật của nhà nước cho phép kéo dài thời hạn (thông thường là 70 năm sau khi tác giả qua đời) thêm 30 năm nữa đối với những người được truy tặng danh hiệu “đã hy sinh vì nước Pháp”.
Nhưng việc “đơn phương” đăng ký quyền sở hữu thương hiệu và khai thác thương mại các sản phẩm “ăn theo” Hoàng tử nhỏ như trên cũng là nguyên nhân khiến José Martinez Fructuoso, năm nay 75 tuổi, làm đơn kiện “con cháu” Saint-Exupéry (tổng cộng gần 50 người được hưởng quyền thừa kế) ra tòa 3 lần rồi.
Fructuoso yêu cầu quyền lợi tài chính và quyền được biết của ông phải được tôn trọng. Luật sư của ông này cho biết, hằng năm ông được hưởng 150.000 euro từ việc xuất bản sách do nhà xuất bản trả và từ 30.000 đến 100.000 euro trên các sản phẩm khác, ít hơn hẳn so với con số 3 triệu euro là thu nhập trung bình hằng năm do việc khai thác hình ảnh nhân vật mang lại.
Cũng theo José Martinez Fructuoso, hiện ông chưa thể công bố những thư từ trao đổi giữa bà Consuelo với chồng mình là Antoine de Saint-Exupéry (cùng rất nhiều phim ảnh, tài liệu khác) vì ông cần có ý kiến của anh em nhà Agay. Sự việc vẫn chưa ngã ngũ…
Phi công Antoine de Saint-Exupéry.
Hoàng tử nhỏ được Antoine de Saint-Exupéry sáng tác ở New York (Mỹ) trong chiến tranh thế giới thứ hai. Cuốn sách được xuất bản tại Mỹ năm 1943, một năm trước khi nhà văn qua đời, với các bức minh họa màu nước do chính tay tác giả vẽ. Năm 1945, cuốn sách ra mắt ở Pháp.
Cho tới nay, chỉ riêng Nhà xuất bản Gallimard (Pháp) đã xuất bản 145 triệu bản Hoàng tử nhỏ với 118 thứ tiếng. Đã gần 70 tuổi nhưng tương lai “đa phương tiện” của Hoàng tử nhỏ vẫn tràn đầy hứa hẹn, được ví với “phù thủy nhỏ” Harry Potter sau này…
Antoine de Saint-Exupéry từng là phóng viên ở Việt Nam, năm 1934.
Ninh-Hà Nguyễn-QuốC
Nguồn: Tạp chí Hồn Việt.