Với các nhà phê bình văn học thì tỷ lệ đặt cược Nobel ở các nhà cái (nhà văn Nhật Haruki Murakami đang dẫn đầu) không có ý nghĩa gì cả.
Trong số 108 người đoạt giải Nobel Văn chương trong lịch sử (từ năm 1901 đến nay), chỉ 12 người là phụ nữ. 13 là một con số đặc biệt, liệu có phải là năm nay?
Bỏ qua châu Á, giới phê bình hướng về Bắc Mỹ
Theo AFP, những cái tên nữ sáng giá của năm nay là Alice Munro – cây bút nữ được mệnh danh là “bậc thầy truyện ngắn Canada” (có tác phẩm đã được dịch sang tiếng Việt), nhà thơ Anne Carson – đồng hương của Munro và Nawal el Saadawi – tiểu thuyết gia kiêm nhà hoạt động nữ quyền người Ai Cập. Và không thể không kể đến Margaret Atwood, một người Canada khác vẫn được coi là nhà văn vĩ đại của nước này, mãi chưa thấy Nobel vinh danh.
Cũng có những dự đoán hướng về phía các tác giả nam giới của Mỹ như Don DeLillo, Philip Roth và N.Scott Momaday, một người Mỹ bản xứ.
“Quá dễ để dự đoán một tên tuổi Bắc Mỹ sẽ đoạt giải”, Elisabeth Grate, chủ nhà xuất bản cùng tên ở Thụy Điển, nơi đã ấn hành các tác phẩm của Jean-Marie Gustave Le Clezio – chủ nhân Nobel Văn chương 2008, in Sweden, nói với AFP. “Có thể là đàn ông như Don DeLillo hay Philip Roth, nhưng sẽ hay nếu đó là một phụ nữ”.
Nhà văn Alice Munro được biết đến ở Việt Nam với tập truyện ngắn “Trốn chạy” Ảnh: PR
“Nỗ lực giảm mất cân bằng giới”
Theo nhận định của các chuyên gia, Viện Hàn lâm Thụy Điển đang muốn giảm thiểu sự mất cân bằng về giới tính, thể hiện rõ rệt ở con số 12/108. Chỉ trong 10 năm qua, đã có 3 phụ nữ được giải Nobel Văn chương xướng tên, Herta Mueller (Đức), Doris Lessing (Anh) và Elfriede Jelinek (Áo). Mặc dù, Viện Hàn lâm luôn khẳng định các yếu tố giới tính, quốc tịch và ngôn ngữ không ảnh hưởng đến lựa chọn của họ, nhưng các lựa chọn trên vẫn gây tranh luận, đồn đoán, dù ít dù nhiều.
“Luôn có cơ hội dành cho phái nữ”, Bengt Soederhaell – Chủ tịch của tổ chức văn học có uy tín Stig Dagerman Society, nhận định. “Vì có quá ít phụ nữ đoạt giải, sự thống trị của nam giới có thể bị coi như một sự thiên vị có tính chất chính trị. Tương tự cách người ta nghĩ khi không nhiều người chiến thắng đến từ các nền văn học và ngôn ngữ ngoài châu Âu”.
Từ năm 1996, Stig Dagerman Society bắt đầu trao giải thưởng hằng năm có tên Stig Dagerman (một nhà văn nổi tiếng của Thụy Điển). Một sự trùng hợp, từng có hai người chiến thắng tại giải này sau đó giành Nobel Văn chương: Jelinek năm 2004 và Le Clezio năm 2008. Năm nay, người được giải Stig Dagerman là Nawal el Saadawi. Cùng với sự phát triển của thế giới Ả Rập, cơ hội dành cho Saadawi không phải là không có.
Giải Nobel Văn chương được trao cho cả sự nghiệp sáng tác của nhà văn. Trong lịch sử giải, hai tên tuổi được vinh danh ở độ tuổi trẻ nhất là Rudyard Kipling (Anh) khi 41 tuổi và Albert Camus (Pháp) khi 44 tuổi. Điều các nhà nghiên cứu văn học đang mong đợi là một ai đó dưới tuổi 40, dù điều đó là rất khó.
Nước Mỹ đợi Philip Roth
Trang Bloomberg (Mỹ) thể hiện sự ủng hộ đối với tác giả nổi tiếng người Mỹ bằng nhận định trong một bài viết: “Một giải thưởng có uy tín hay không phụ thuộc những cái tên được trao giải. Trong một thập kỷ qua, giải Nobel Văn chương đã thêm những cái tên như Elfriede Jelinek, Jean- Marie Gustave Le Clezio và Herta Muller vào đại lộ danh vọng của nó (Bloomberg không đánh giá cao lắm – TT&VH). Dù đã thêm vào Coetzee, Doris Lessing và Mario Vargas Llosa (được Bloomberg đánh giá cao hơn – TT&VH), thật khó để không lấn cấn về những cái tên bị bỏ qua như Murakami, Trevor, Atwood”.
“Và Roth, tất nhiên”, trang Bloomberg nhấn mạnh. “Có vẻ như nếu Nobel tiếp tục không tôn vinh ông thì tự giải thưởng này đang làm mất đi ý nghĩa của chính nó”.
Philip Roth là nhà văn hàng đầu của nền văn học Mỹ thời hậu chiến. Ông từng chiến thắng tại nhiều giải thưởng văn học uy tín trên thế giới như Man Booker, Pulitzer, PEN/Faulkner hay Gold Medal in Fiction của Viện Hàn lâm Nghệ thuật và Văn học Mỹ. Ở Việt Nam, ông được biết đến với tác phẩm Người phàm (Everyman) đã được dịch và ấn hành.
Cơ hội nào cho Murakami và Mạc Ngôn?
Hai tác gia của Nhật và Trung Quốc đang lần lượt dẫn đầu tỷ lệ cá cược cho giải năm nay, đứng thứ ba là Trevor, cây bút truyện ngắn nổi tiếng Ireland. Nhưng tỷ lệ cược không phải là tất cả, chưa nói là không tạo nên ưu thế nào cho cuộc đua Nobel. Năm ngoái, ca sĩ – nhạc sĩ huyền thoại Bob Dylan cũng được đặt cược rất cao, nhưng “sự nghiệp văn học” của ông không đủ lớn và có tầm ảnh hưởng nên Bob hoàn toàn không phải là một ứng viên thực thụ.
“Murakami sớm hay muộn gì thì cũng sẽ đoạt giải Nobel. Điều đó sẽ rất tốt, nhưng nếu bạn muốn tìm kiếm một cây bút thực sự tìm ra hướng đi mới cho văn chương, tôi nghĩ đến Nuruddin Farah của Somalia”, Bengt Soederhaell nêu ý kiến.
Danh sách đề cử và các thảo luận cho giải Nobel Văn chương mỗi năm được giữ bí mật trong vòng 50 năm sau khi công bố. Viện Hàn lâm vốn được biết đến với những cuộc thảo luận kéo dài và những thủ thuật để che giấu công việc của mình như dùng bìa sách giả khi đọc ở nơi công cộng, sử dụng mật danh để nói về các tác giả được đề cử.
Giải Nobel Văn chương 2012 sẽ được công bố vào 13h ngày 11/10 (giờ Stockholm), tức 18h (giờ Hà Nội). Giải có giá trị 1,2 triệu USD.
Nguồn: TT&VH (Mi Ly)