Bìa bộ tiểu thuyết Hồng Lâu Mộng được dịch sang tiếng Việt.
1.
“Hồng lâu mộng” của Tào Tuyết Cần được sáng tác vào khoảng giữa thế kỉ XVIII, thuộc triều đại nhà Thanh, tức là sau khi gia cảnh họ Tào đã như con thuyền mắc cạn. Trước năm 1791, “Hồng lâu mộng” có tên là “Thạch đầu ký” và chỉ mới có 80 chương, vì khi đang viết dở, thì danh sĩ họ Tào đã lâm bệnh trọng và qua đời ở tuổi 40.
Đến năm 1793, Cao Ngạc đã tự viết thêm 40 chương sau cho “Thạch đầu ký” căn cứ trên nền tảng, ý tưởng và văn phong của Tào Tuyết Cần. Và chính cái kết cục không có hậu của tác phẩm đã được nhiều người đánh giá là phù hợp với ý tưởng và logic phát triển của câu chuyện trong phần đầu tác phẩm của Tào Tuyết Cần. Sau khi viết xong, Cao Ngạc mới đổi lại tên tác phẩm là “Hồng lâu mộng” (Giấc Mộng Lầu Hồng), vừa để cho phù hợp với nội dung tác phẩm, vừa mang dáng dấp của tâm hồn ông vì hiệu của Cao Ngạc là Hồng Lâu Ngoại Sĩ (hàm ý người đứng ngoài lầu hồng- không màng gì đến công danh phú quý trên con đường làm quan). Cũng trong năm này, “Hồng lâu mộng” được in ra gồm 120 chương hồi và được giới nho sĩ cũng như những người yêu thích văn chương đánh giá là một kiệt tác trong số hơn 300 bộ tiểu thuyết của Trung Quốc.
Như vậy, lẽ ra “Hồng lâu mộng” là bộ tiểu thuyết của đồng tác giả Tào Tuyết Cần và Cao Ngạc. Nhưng vì nghĩa khí của Cao Ngạc với tư cách là một nhà nho đã từng làm quan trong hai triều đại, và cũng vì ý tưởng quá thâm sâu của người đã khởi xướng ra nó, nên khi in ra, Cao Ngạc chỉ lấy tên của người bạn tri âm tri kỉ quá cố Tào Tuyết Cần. Đối với Cao Ngạc, việc tự viết thêm 40 chương cuối cho “Thạch đầu ký” không phải vì danh, cũng không vì lợi mà vì muốn giải tỏa nỗi lòng cô phẫn của chính mình, nên mượn “Hồng lâu mộng” để gửi gắm tâm can là rất đắc địa và cũng là điều dễ hiểu.
Tưởng rằng các cây đại thụ trong làng văn chương cổ điển Trung Quốc sẽ rợp mãi bóng xuống đầu hậu thế, nào ngờ từ cuối tháng 6/2006, trên diễn đàn mang tên “Hồng lâu nghệ phạm” dành cho những người yêu thích tiểu thuyết “Hồng lâu mộng” xuất hiện một hiện tượng khá kì thú là những trang viết tiếp tác phẩm này của một nickname là Vũ Sơn Tuyết với những dòng bộc bạch khá chân thành: “Tôi là một kẻ cô độc yêu thích “Hồng lâu mộng”. Tôi cho rằng sau khi đọc “Hồng lâu mộng”, mỗi người sẽ có một đoạn kết cho riêng mình. Tôi không muốn phá vỡ những giá trị văn học kinh điển của tác phẩm, nên tôi thấy cần phải viết tiếp câu chuyện chỉ dành riêng cho mình mà thôi,… (1) Tức thì phần viết tiếp “Hồng lâu mộng” tạo được sự hưởng ứng, khen ngợi của người đọc khiến số lượt truy cập vào trang web “Hồng lâu nghệ phạm” tăng đột biến.
Theo thông báo của Nhà xuất bản Hội Nhà văn Trung Quốc thì đầu năm 2007 Vũ Sơn Tuyết đã cho phát hành khoảng 100.000 bản. Nhìn chung, nhận xét của những người đọc phần viết tiếp này thì Vũ Sơn Tuyết rất thành công khi “bắt chước” được bút pháp của tác giả trong nguyên tác qua việc khắc họa tính cách nhân vật, phát triển tình tiết cũng như lồng ghép các đoạn, bài thơ vào câu chuyện. Thậm chí có người đã thốt lên rằng: Nếu không nói ra đấy là những trang viết của Vũ Sơn Tuyết thì ai cũng nghĩ đó là của Tào Tiên sinh tái hiện. Thế là một cuộc truy lùng nickname Vũ Sơn Tuyết bắt đầu và phải mất một thời gian khá dài người ta mới “tóm cổ” được danh tính của nó.
Lâm Đại Ngọc và Giả Bảo Ngọc trong phim Hồng Lâu Mộng.
Hóa ra, Vũ Sơn Tuyết là một cô gái còn rất trẻ, có tên thật là Hồ Nam, 27 tuổi, đang làm nhân viên marketing cho một công ty ở Hàng Châu. Hồ Nam cho biết cô đã từng đọc “Hồng Lâu Mộng” từ khi mới 12 tuổi. Nhưng chẳng hiểu vì sao mà cô lại bị ám ảnh bởi những nhân vật trong tác phẩm của Tào Tuyết Cần đến thế, để rồi 3 năm sau, tức năm 15 tuổi cô đặt bút sáng tác những câu chuyện tiếp theo của “Hồng Lâu Mộng”. Suốt 12 năm trời ròng rã, Hồ Nam sống âm thầm với tác phẩm của mình và cuối cùng đứa con tinh thần của cô cũng đã ra đời vào đầu năm 2007.
Dù rằng “Hồng Lâu Mộng” đã từng được xem là một trong 4 đại kì thư của tiểu thuyết chương hồi Trung Quốc, đến mức người dân Trung quốc luôn truyền tụng nhau một câu danh ngôn rất nổi tiếng: “Khai đàm bất thuyết “Hồng Lâu Mộng”/ Độc tận thi thư diệc uổng nhiên!” (tạm dịch: Mở miệng mà không nói đến “Hồng Lâu Mộng” thì có đọc hết cả sách cũng vô ích!). Hơn thế nữa, ở Trung Quốc còn có hẳn một chuyên ngành nghiên cứu về “Hồng Lâu Mộng”, gọi là “Hồng học”.
Có lẽ trước đó, trên thế giới chỉ có duy nhất nhà đại văn hào nước Anh thế kỉ XVI là Shakespeare mới có được một vinh dự lớn lao như thế. Thế mới biết giá trị tư tưởng và nghệ thuật cũng như tầm ảnh hưởng của “Hồng Lâu Mộng” rộng lớn biết chừng nào. Vậy mà, một cô gái trẻ sống trong thời kinh tế thị trường, làm một công việc không mấy dính líu gì đến văn chương lại dám cầm bút viết tiếp “Hồng Lâu Mộng” thì quả là một hiện tượng độc nhất vô nhị, khiến dư luận và báo giới không thể không quan tâm.
2.
Vào khoảng tháng 10/1954, từ bức thư của Chủ tịch Mao Trạch Đông, một cuộc tranh luận về giá trị cách mạng của những tác phẩm văn học cổ điển đã lan ra khắp đất nước Trung Quốc. Mao chủ tịch đã đọc nhiều lần “Hồng Lâu Mộng” và những công trình nghiên cứu về tác phẩm này. Cuối cùng ông đưa ra một kết luận thật bất ngờ: “Mỗi người nên đọc cuốn tiểu thuyết này 5 lần trước khi muốn đưa ra bất kì một nhận xét gì về nó”(2). Dẫu đã từng được “cày nát” qua nhiều thế kỷ, cuốn sách với hơn 600 nhân vật độc đáo và đa dạng “Hồng Lâu Mộng” vẫn là một kho chứa nhiều điều bí ẩn.
Năm 1964, một bản thảo do Chu Du Chang và em trai ông là Chu Hu Chang biên soạn suốt hơn 10 năm trời đã bị tịch thu vì bị coi là “tài liệu chống đối”. Năm 1969, trong Cách mạng văn hóa, Chu Du Chang bị đưa đi cải tạo ở tỉnh Hồ Bắc. Nhờ có Thủ tướng Chu Ân Lai, đợt cải tạo của Chu chỉ kéo dài một năm. Nhưng phải mất khoảng 25 năm sau, từ năm 2004 – 2006, Chu Du Chang mới có thể xuất bản công trình đối chiếu 11 phiên bản khác nhau của cuốn tiểu thuyết để tìm ra một bản theo ông là giá trị nhất.
Trong những năm gần đây, các cuộc tranh cãi về “Hồng Lâu Mộng” ngày càng căng thẳng hơn, đặc biệt là khi diễn ra cuộc tuyển chọn diễn viên quy mô lớn cho phiên bản mới của bộ phim dựa vào tác phẩm này. Bắt đầu từ tháng 8/2006, cuộc tuyển chọn diễn viên cho ba nhân vật chính Giả Bảo Ngọc, Tiết Bảo Thoa và Lâm Đại Ngọc được tổ chức trên trang mạng “Làn sóng mới”, thu hút hàng chục ngàn thanh thiếu niên đang sống tại Trung Quốc và nước ngoài tham gia. Chỉ riêng việc tuyển chọn diễn viên qui mô lớn và rầm rộ suốt hàng năm qua, khiến bộ phim truyền hình “Hồng Lâu Mộng” chưa quay đã sốt đùng đùng và cũng đã trở thành một hiện tượng độc nhất vô nhị của làng điện ảnh Trung Quốc. Các diễn viên tham gia tuyển chọn không chỉ trên quy mô toàn đất nước Trung Quốc với hơn 1,3 tỉ người mà còn đến từ nhiều quốc gia châu Á khác như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan, Malaysia,… Cuối cùng, sau gần một năm vất vả, đoàn làm phim đã chọn được hai người trẻ, đẹp là Lý Húc Đan, cô gái 18 tuổi có cặp mắt rất đẹp và buồn đến từ Giang Tô, đã giành số điểm cao nhất trong vai Lâm Đại Ngọc, còn Diêu Miêu, một nữ diễn viên tốt nghiệp Học viện Điện ảnh Bắc Kinh, từng tham gia một số phim đã chiến thắng ở vai Tiết Bảo Thoa.
Bộ phim do Hồ Mai, người đã từng đạo diễn rất thành công bộ phim “Vũ Hán đại đế”, đảm trách, còn đạo diễn nổi tiếng Trần Khải Ca có ý đảm nhận vai trò chỉ đạo nghệ thuật cho bộ phim. Theo các nhà làm phim, điểm khác biệt lớn nhất của “Hồng Lâu Mộng” phiên bản mới nhất với tác phẩm truyền hình cùng tên của hơn 20 năm trước là sẽ sử dụng nhiều kỹ xảo vi tính hiện đại để tái hiện những cảnh trí xưa. “Hồng Lâu Mộng” phiên bản này do Đài truyền hình Bắc Kinh thuộc Tập đoàn điện ảnh Trung Quốc đầu tư cho 50 tập, với số tiền lên tới khoảng 100 triệu nhân dân tệ và phiên bản mới nhất đã được trình chiếu tại Trung Quốc vào năm 2010.
Một khám phá mới mà ít người biết đến là Tào Tuyết Cần, một ông quan khánh kiệt chỉ duy nhất một lần đến với văn chương bằng tác phẩm “Thạch đầu ký”, sau gần 300 trăm năm lại trùng hợp với Trần Hiểu Húc, một cô gái vừa xinh đẹp, mảnh dẻ, thích sống nội tâm, cách đây 20 năm chỉ duy nhât một lần đến với điện ảnh trong vai Lâm Đại Ngọc, nhân vật chính trong phim “Hồng Lâu Mộng”. Chỉ khác là Tào Tuyết Cần khi còn dang dở “Thạch đầu ký” đã vội ra đi, còn Trần Hiểu Húc khi đã là một doanh nhân thành đạt trong làng quảng cáo ở Bắc Kinh thời mở cửa hội nhập đã tự mình tìm đến cửa thiền để tịnh tâm.
Văn sĩ họ Tào ra đi trong cảnh thiếu thốn về vật chất ở tuổi 40, còn nghệ sĩ điện ảnh họ Trần lại ra đi trong sự thèm khát tinh thần ở tuổi 42 và cả hai đều mất trong tình trạng bất đắc kỳ tử vì chứng bệnh nan y. Thế nhưng cả hai đều để lại cho hậu thế những giá trị nghệ thuật và nhân bản bất hủ.
Đỗ Ngọc Yên
___________
(1) Xem: tim.vietbao.vn/Vũ Sơn Tuyết.
(2) vi.wikipedia.org/wiki/Hồng lâu mộng.
Nguồn: Văn nghệ Quân đội.