Tiểu thuyết kinh điển Giết con chim nhại của nữ văn sĩ Harper Lee được đánh giá là di sản của người dân miền Nam nước Mỹ khi đưa ra các vấn đề về công lý, bình đẳng và nghĩa vụ của mỗi người dân. Có rất nhiều bài học mà các bậc cha mẹ có thể học được và dạy con từ cuốn sách này.
Atticus Finch, luật sư tại một thị trấn nhỏ và là một người đàn ông góa vợ, được đánh giá là ông bố vĩ đại nhất trong tiểu thuyết. Atticus đã giáo dục hai con mình là Jam 10 tuổi và Scout 6 tuổi bằng cách tiếp cận gần gũi với tất cả sự kiên nhẫn của một người cha.
Ông là người rất tiến bộ so với thế hệ đàn ông miền Nam nước Mỹ những năm ’30. Atticus phản đối cách giáo dục dùng roi vọt, không bao giờ la hét và luôn đưa ra câu trả lời trung thực trước những câu hỏi khó của con trẻ. Và hơn cả, Atticus đã sống rất gương mẫu để các con noi theo. Dưới đây là những bài học mà các bậc phụ huynh có thể học được từ tiểu thuyết Giết con chim nhại:
Jam và Scout đã học được nhiều bài học quý giá từ người cha của mình
Hãy sống với lương tâm của chính mình
Atticus sống với nguyên tắc: Hãy để lương tâm của bạn dẫn đường. Đó là lý do tại sao ông nhận bào chữa cho Tom Robinson – người da đen bị vu cáo hãm hiếp một phụ nữ da trắng. Bé Scout nói với bố rằng hầu hết mọi người trong thị trấn đều cho rằng thật sai trái khi bào chữa cho Robinson. Atticus đã giải thích với con: “Họ có quyền nhận được sự tôn trọng dành cho ý kiến của họ. Nhưng trước khi sống với ý kiến của người khác, ta cần đối diện với chính mình. Có một thứ không tuân theo nguyên tắc số đông, đó là lương tâm con người.” Atticus nói với Scout rằng nếu ông không nhận bào chữa vụ án, “Bố không thể yêu cầu các con nể phục bố nữa.”
Với tư cách một luật sư, không ngạc nhiên khi Atticus luôn cố gắng nhìn mọi việc từ hai phía. Khi Scout gặp rắc rối trong ngày đầu tiên tới trường, ông gợi ý con hãy nhìn nhận sự việc từ góc độ người giáo viên.
Đặc biệt là tình huống khi Atticus bị đe dọa bởi Bob Ewell – cha của người phụ nữ da trắng trong vụ án cưỡng hiếp. Atticus đã vô cùng bình tĩnh, không phản ứng lại. Khi con trai Jem tỏ ra phẫn nộ thay cho bố, Atticus đã nói với con: “Thử nghĩ xem ở địa vị của Bob Ewell, con có chịu nổi không. Bố đã hủy hoại chút tín nghĩa cuối cùng của ông ta tại phiên tòa, nếu ông ta có thứ đó. Ông ta phải phản ứng lại, loại người như ông ta luôn như vậy… Nếu ông ta muốn trút giận vào ai đó, bố mong đó là mình hơn là những đứa trẻ ngoài đó.”
Bằng việc thảo luận dưới góc độ của người kia, Atticus không chỉ giải quyết được vấn đề mà còn giúp con cái biết thông cảm hơn với mọi người.
Có lẽ điều đáng ghen tị nhất (và cũng khó học nhất) trong cách giáo dục con của Atticus, như Scout khi lớn lên miêu tả là “khả năng vô hạn trong việc làm lặng biển cả dậy sóng”.
Khi Bob Ewell nguyền rủa, đe dọa mang sống và nhổ vào mặt ông, Atticus chỉ nói đùa rằng: “Tôi ước phải chi Bob Ewell không nhai thuốc lá.” Khi một con chó dại chạy rông ra đường, ông cũng rất bình tĩnh bắn hạ nó. Rất nhiều lần trong cuốn tiểu thuyết, Atticus trấn an con giữa những thời điểm nguy khốn rằng “đây không phải lúc để lo lắng”.
Nhân vật Atticus Finch được cho là lấy nguyên mẫu từ chính cha của nhà văn
Trong một lần trò chuyện với em trai mình, Atticus nhấn mạnh: “Khi trẻ con hỏi chú điều gì, hãy trả lời chúng một cách thiện ý. Đừng bịa chuyện. Trẻ con vẫn luôn là trẻ con, nhưng chúng phát hiện ra sự lẩn tránh, nhanh hơn cả người lớn.” Khi Scout hỏi ông rằng “cưỡng hiếp” nghĩa là gì, Atticus đã trả lời con một cách rõ ràng và chính xác theo định nghĩa của pháp luật. Scout đã rất hài lòng với câu trả lời.
Phản ứng khiếm nhã không phải là biểu hiện của lòng dũng cảm
Rất nhiều lần Atticus dạy các con về điều này, như trường hợp với bà Dubose – người hàng xóm thường có những phát ngôn khó nghe với Jem và Scout mỗi lần chúng đi qua nhà bà. “Hãy ngẩng cao đầu và hành xử như một quý ông,” Atticus khuyên con trai. “Dù bà ấy nói gì đi nữa, cũng đừng khiến bà ấy phát điên vì con.” Và thật thế, Atticus đã “tước vũ khí” của bà Dubose bằng những nụ cười và những lời khen ngợi, khiến Scout phải ngạc nhiên thốt lên: “Những lúc như thế, tôi đã nghĩ bố tôi, người ghét súng ống và chưa hề dự cuộc chiến nào, là người đàn ông can đảm nhất trên đời.”
Theo nhiều người, nhân vật Atticus trong truyện được lấy hình mẫu từ chính cha của tác giả, ông Amasa Coleman Lee, cũng là một luật sư và từng lên tiếng bảo vệ quyền lợi chính đáng của người da đen.
Theo Thư Vĩ (Lược dịch) – Thể thao & Văn hóa