Tôi may mắn được làm quen với nhạc sĩ Trần Tiến khoảng 5 năm nay, có đôi chút kỉ niệm nho nhỏ với ông. Với tôi đó là một may mắn, thậm chí là một ân huệ mà công việc viết lách đã mang lại.
“Sáng chạy xe, chiều quán nhậu”
Ấy thế mà mới cách đây mấy ngày, gọi cho ông theo số cũ đến cả chục lần vẫn không thấy ông cầm máy. Viện nhờ đến anh trai của ông, NSND Trần Hiếu. Hóa ra Trần Tiến đổi số điện thoại. Một điều lạ với ông. Trước khi gác máy, NSND Trần Hiếu còn dặn: “Có gọi điện cho Trần Tiến thì gọi buổi sáng hoặc cuối giờ chiều vì buổi trưa ông thường ngủ rất lâu”.
Bấm những dãy số mới để nghe một giọng nói cũ, tự nhiên người viết thấy xúc động, như lại tìm thấy một điều gì đó sau quãng thời gian xa cách.
Từ Hà Nội, gọi điện cho nhạc sĩ Trần Tiến. Ông nói hồ hởi khi nhận ra người quen, một cô nhà báo đã từng phỏng vấn ông nhiều năm trước đây và may mắn được ông lưu lại trong tâm trí.
Nhạc sĩ Trần Tiến cho rằng, việc ông trở thành người viết nhạc chuyện nghiệp là sự xô đẩy đầy tình cờ của cuộc đời.
Buổi sáng nói chuyện với ông, Trần Tiến hồ hởi, “anh đang chạy xe ngoài đường” nhưng “lịch cố định” vào buổi chiều của ông thường là một quán nhậu nào đó. Có lẽ vì thú vui thích xê dịch nên thói quen chạy xe ngoài đường đã gắn bó với Trần Tiến mấy chục năm nay. Lúc nào cũng thấy ông “đang chạy xe”, lang thang ở một chỗ nào đó như dân du mục. “Anh đang du ca mà, anh luôn du ca, ở Vũng Tàu, bên bờ biển vắng… Suốt ngày chạy xe lông nhông ngoài đường, tìm kiếm điều gì đó hay hay. Đến chiều thì ghé quán bia với mấy người bạn”, ông nói với tôi qua điện thoại.
Với Trần Tiến, ông thích du ca bởi lẽ ông mê cuộc sống của những cao bồi miền Tây nước Mỹ. Ông cũng không thích truyền hình mà chỉ mê du ca, đi đến đâu thì sáng tác đến đó, viết và hát. “Hồi trẻ, tôi được nghe kể nhiều về Lobo và nhiều nhạc sĩ Mỹ chuộng phong cách du ca. Họ là những người không thích sân khấu. Cuộc đời họ là hành trình những chuyến đi, lang thang, hát trên những cánh đồng, chơi đàn trên thảo nguyên, trên yên ngựa. Đi đến đâu sáng tác và hát ở đó, không quan tâm đến sự nổi tiếng, không thích ai hỏi thăm mình. Từ đó tôi ôm mộng du ca. Đi, sáng tác và hát, chỉ thế thôi … cho sướng”. Đó cũng là lý do mà ông sáng lập ra nhóm nhóm Du ca Đồng nội nức tiếng một thời.
Trần Tiến nói, mười mấy năm nay ông không xem truyền hình. Hứng thì viết, viết rồi để đấy. Có những ca khúc của ông nằm trong ngăn kéo gần mười mấy năm, tưởng đã quên đi thì có người lại tìm đến và làm cho nó trở nên nổi tiếng.
“Nàng hơn tôi hai tuổi nhưng có hề gì, vì nàng rất đẹp!”
Chuyến du ca đầu tiên trong cuộc đời Trần Tiến là sang Lào và suýt thành con rể ở đây. Đó cũng là những ký ức đẹp đẽ nhất trong quãng thời gian ra trận tuyến.
“Sang Lào, viết Cô gái Sầm Nưa xinh đẹp và thành nổi tiếng, nhưng hồi đó tôi mới chỉ là ca sĩ thôi. Trước đó là mê học toán và nghĩ là sẽ thành nhà khoa học, không ngờ cuộc đời biến đổi thế nào sau đó lại đi làm hầu đài cho đoàn văn công Hà Nội. Ngoài kế mưu sinh còn là cơ duyên trong đời. Làm hầu đài thì không biết gì về âm nhạc, hát lại càng không hát, nhưng thấy người ta hát thì mình hát theo. Anh Hiếu (NSND Trần Hiếu – PV) thấy tôi có giọng trầm trầm, thế là đưa vào hát trong dàn đồng ca bè trầm của đoàn. Từ đó tôi bắt đầu “học lỏm”.
Thấy cô Minh Đỗ tập đàn, tôi lên xin tập nhờ, luyện giọng. Nhờ mọi người, một năm sau thì được hát top ca, rồi lên song ca và cuối cùng là đơn ca. Đại loại là tình cờ như thế, từ một người không hiểu, không biết gì âm nhạc lại trở thành một ca sĩ. Tự nhiên cuộc đời lưu chuyển. Nhưng cũng chỉ được một năm thì sang Lào, 17 tuổi và viết bài thanh niên ra tiền tuyến. Viết mà không biết nốt nhạc, phải nhờ anh bạn kéo Cóoc-đê-ông ghi lại nốt nhạc cho.
Anh Đỗ Nhuận tình cờ nghe được, bảo rằng “sao có bài hay thế” và gửi lên BGK của cuộc thi Tiếng hát át tiếng bom, do Hội nhạc sĩ và Đài tiếng nói VN lúc bấy giờ tổ chức. Tự nhiên tôi được giải nhất,. Một hôm đến đoàn, NS Đỗ Nhuận bảo “Tiến có giải đấy”, “giải gì ạ”? “Bài Thanh niên ra tiền tuyến cậu viết phải không”? Vâng, nhưng em có dự thi gì đâu? Thế mà vẫn được giải.
Sau đó NS Đỗ Nhuận bảo, thằng này sáng tác được, viết hay dù không biết nhạc. Tôi cứ hay nghêu ngao trước mọi người. Sau đó không lâu, nhạc sĩ Đỗ Nhuận đưa tôi sang chiến trường C ở chân núi Phu Then, Lào. Chúng tôi ở trong một cái hang, đi hát và biểu diễn khắp các chiến trường. Hồi đó, chúng tôi được xem là lính tình nguyện Lào. Tôi được đặt tên Lào là Xổm bun, do cô công chúa Lào, con gái Hoàng Thân Xu-pha-nu- vông đặt cho. Tôi còn nhớ cô ấy hơn tôi hai tuổi, nhưng có hề gì vì nàng rất đẹp…
Trần Tiến nói “chuyện chỉ có vậy”. Nhưng tôi hiểu, câu chuyện được ông kể nhiều, nhắc đến nhiều và mỗi lần nhắc đến đều khiến ông miên man, trầm tư trong dòng ký ức cách đây hơn nửa thế kỷ là bởi sự ám ảnh của nó vẫn còn nguyên vẹn, tươi mới.
Cô gái Sầm Nưa xinh đẹp cũng là một trong hai ca khúc đầu tay, đánh dấu sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ Trần Tiến.
Sinh ra trong những ngày tháng vui buồn của đất nước. Khi Vịnh Bắc Bộ bị ném bom, chiến tranh phá hoại miền Bắc bắt đầu, Trần Tiến vừa mới tốt nghiệp lớp 10. “Thanh niên hồi đó vừa mới rời ghế nhà trường là ra tiền tuyến hết. Đi lính hay thanh niên xung phong hay đội cầu, thế hệ chúng tôi là vậy. Những bàn chân học trò bước vào chiến tranh, chưa học bắn súng, chưa học đi một hai, cứ thế ào ào lên đường. Kỷ niệm về người lính ám ảnh với những vui buồn và cho đến tận bây giờ. Sự ám ảnh ấy không chỉ về mặt tâm lý mà còn là bởi một lời thề của tôi với bè bạn, rất nhiều người đã ngã xuống, rằng tôi phải học nhạc để viết về những người bạn, những người lính đã hi sinh thầm lặng”.
Và trong cái quá khứ ngổn ngang, ám ảnh mà ông tự nhận càng về già ông càng bấu víu vào nó thì những ca khúc đầy ân tình như Cô gái Sầm Nưa xinh đẹp chính là những khoảnh khắc tươi vui, đẹp đẽ nhất.
Ông hát qua điện thoại nhưng những âm điệu, cảm xúc thì vẫn bay bổng vô cùng: “Những cánh đồng rạ thơm ngát, con đường bụi đỏ mịt mờ, những bản làng cháy rụi, tiếng trống lăm-vông bập bùng, mặt trời ngày đó như đỏ hơn, eo lưng con gái Lào ngày đó hình như cũng cong hơn. Trong bộ đồ áo lính tình nguyện rộng thùng thình, chúng tôi cùng nhảy múa, hát ca và bập bẹ tỏ tình bằng tiếng người bản xứ. Chiến tranh như chưa bao giờ xảy ra. Anh thì nghịch ngợm và hư hơn người ta, xấu trai hơn người ta mà lại còn nghèo. Con voi anh cưỡi đến đây cũng mượn của người ta. Em thì đẹp thế, eo lưng thì tròn lẳn thế, cánh tay trần của em cứ múa làm cho dãy núi Pu-then phải nghiêng phải ngả. Nhưng thôi mai anh đi rồi, kỷ niệm biết bao giờ mới trở lại … anh múa cùng em”.
Âm nhạc của Trần Tiến là một sự ám ảnh về chiến tranh, nhuốm màu đau buồn, mất mát nhưng là những mảng màu ám ảnh đẹp đẽ, lãng mạn, lạc quan.
Theo Đào Bích (Dân Trí)