Nhà viết kịch Học Phi qua lời kể của con trai – nhà văn Chu Lai

“Cha tưởng tôi thành tướng cướp rồi tôi thành nhà văn”

Theo cách nói “con nhà nòi” ai cũng tưởng rằng chính nhà văn Học Phi đã định hướng cho con trai, nhà văn Chu Lai (Tên thật là Chu Ân Lai) theo nghiệp cầm bút mà không phải. Từ nhỏ, Chu Lai nổi tiếng nghịch ngợm, ương bướng, kỉ niệm gắn với cha và tuổi thơ của ông là những trận đòn, ông trầm ngâm kể: “Ngày nhỏ, tôi hay bị cha cho ăn đòn vì đánh nhau với trẻ con hàng xóm. Đáng nhớ nhất là khi tôi chừng 14 tuổi, ông cầm roi đuổi tôi chạy suốt căn phố mùa đông, uất quá, lại ngượng với đám con gái đang ngó cổ nhìn ra cười, tôi bèn dừng lại, trợn mắt lên, ý nói: “Bố đánh nữa đi, đánh chết đi!”. Không biết đôi mắt “ốc nhồi” của tôi lúc ấy bắn ra tia lửa gì mà cụ sững người, thõng tay xuống và từ đó cho đến mãi về sau tôi không bị đánh nữa. Cụ nói với mẹ tôi: “Thằng này rồi hỏng, mắt nó một là anh hùng hai là tướng cướp. Vậy mà tôi chả thành cả hai để rồi lại chui đầu vào cái trường văn trận bút khốn khổ cả đời”.

Song cái chất nghệ sĩ của con nhà văn đã ngấm vào máu, anh lính Chu Lai xông pha trận mạc cũng một phần do cái chất nghệ sĩ của cha luôn thích thử nghiệm con người mình trong bão tố. Theo cách nói của ông thì “Cái gen văn chương nó mạnh lắm, nó thấm vào người tự lúc nào không hay. Sau này, không rõ nguyên cớ tôi lại viết văn, lúc đó ông cụ mới động viên và giúp thật sự”.

Cha và con không “gặp nhau” trong văn chương

Với tư cách một người viết văn, tiểu thuyết, truyện ngắn của nhà văn Học Phi trang trọng, lịch lãm khác hẳn với văn phong của “Ăn mày dĩ vãng”, “Phố”… Theo nhà văn Chu Lai ông mạnh về văn, cha mạnh về kịch. Chu Lai viết nhanh và hơi điên, cụ Học Phi lại chậm rãi, nhấn nhá và tỉnh như sáo. Giữa một lối viết ngang tàng, dữ dội, phá cách với những trang văn hào hoa, thanh lịch, câu chữ chuẩn xác đúng quy phạm thì làm sao có thể gặp nhau được?

Còn nhà văn Chu Lai không ngần ngại khẳng định văn của cha hiền quá, sạch quá, đọc không sướng. Nhưng về kịch ông lại là bậc thầy. Vở kịch mà Chu Lai ấn tượng nhất là “Ni cô Đàm Vân” được cụ Học Phi viết sau khi nghỉ hưu (tác giả Trần Đình Ngôn chuyển thể sang chèo). “Xem không thấy chút lên gân lên cốt nào, từ đầu chí cuối chỉ toàn những trắc trở và yêu đương nhưng toàn vở vẫn chan chứa tính Đảng. Viết về cách mạng, về người Đảng viên, về đấu tranh như vậy là quá khéo. Có lẽ cụ đã có thời gian hoạt động trong chùa, tâm tính lại đa sầu đa cảm, tức là đa tình nên con người cộng sản của cụ cứ như không, thật như khí trời, rơm rạ”, Chu Lai nói, giọng không khỏi tự hào.

Tôi tặng cha niềm say mê với nghề