Trong thực tế, nhà báo viết văn khó hơn nhà văn viết báo. Tất nhiên, nói vậy không phải để đánh giá nghề nào cao hơn nghề nào. Có điều, ở ta, nhà văn viết báo khá đông, nhất là khi nhuận bút một bài báo có thể cao hơn cả một cuốn tiểu thuyết. Tuy nhiên có nhiều trường hợp sau một thời gian viết báo nhà văn lại biến thành… nhà báo. Lại Văn Long là trường hợp từ nhà báo đến nhà văn. Anh xuất thân từ nghề báo, được giao chuyên trách viết phóng sự điều tra của tờ báo có số lượng phát hành cao nhất nhì nước. Thao tác thể loại phóng sự gần với người làm văn, từ việc thu thập tài liệu, đến viết. Lại Văn Long đã trải nghiệm nhiều chuyện xảy ra trong cuộc sống thời tiền đổi mới và anh viết Kẻ sát nhân lương thiện. Truyện ngắn xuất hiện đã gây tiếng vang lớn.
Thực tế, đã sát nhân thì khó lương thiện, nhưng đọc truyện này người ta vẫn chấp nhận sự báo thù của kẻ sát nhân. Ở đây, người viết lý giải được mâu thuẫn để dẫn đến hành vi giết người là hợp lý. Truyện xuất hiện vào thời kỳ có thể tạm gọi là tiền đổi mới, bao nhiêu bức xúc dồn nén, bao nhiều nghịch lý dẫn đến mâu thuẫn trong xã hội ta. Lại Văn Long đã dựng được một nhân vật điển hình cùng cái tên truyện ấn tượng.
Người viết có được truyện đầu tay gây ấn tượng không phải dễ. Sau đó, liệu có đi xa được không, lại phải là sự nỗ lực của người viết trong việc thu nhận vốn sống, tìm cách thể hiện mới hơn tác phẩm đầu tay. Người đọc chờ đợi ở Lại Văn Long, nhưng rồi anh rơi vào trạng thái im lặng, thỉnh thoảng thấy anh xuất hiện với tư cách là nhà báo, với những thiên phóng sự dài kỳ trên báo, cũng có lúc thấy đây đó xuất hiện một truyện ngắn của anh nhưng bị chìm khuất vì người đọc đã quá ấn tượng với truyện ngắn đầu tay, kỳ vọng một sự đột phá mới ở Lại Văn Long, nhưng chưa thấy.
Giữa năm 2012 này, Lại Văn Long khiến bạn đọc bất ngờ khi cho ra mắt tập truyện ngắn Thủy cơ, gồm 14 truyện, trong đó có truyện Kẻ sát nhân lương thiện. Hóa ra, Lại Văn Long vẫn âm thầm viết. Nghề văn là vậy, khi anh đã vướng vào rất khó dứt nổi. Truyện ngắn của Lại Văn Long thường có cốt truyện rõ ràng, mỗi truyện đề cập đến một sự việc, ý nghĩa toát lên từ câu chuyện. Đó chính là môtip của truyện ngắn truyền thống. Cuộc sống được phản ánh trong tác phẩm hết sức bề bộn, gay gắt. Truyện Thế gian biến cải đề cập đến sự tha hóa của một người làm công tác trong ngành giáo dục. Tác giả lý giải sự biến chất trong xã hội coi nặng đồng tiền, vật chất, hưởng thụ, để đánh mất nhân cách. Mắm của hoàng đế là chuyện hài hước của một nhân vật có tên là Tủng. Tủng hành nghề chế biến mắm vậy mà có lúc được ca tụng cả trong cuộc thi hoa hậu nào đó. Và điều tất yếu là bi kịch xảy đến với nhân vật được tung hô không đúng lúc, đúng chỗ. Chí làm vua, viết về dòng họ Chung Ly ở miền Trung, mang môtip dã sử xen lẫn hiện thực, là sự báo động xuống cấp của nhân cách trên cấp độ văn hóa. Không gian truyện ngắn khá rộng, thời gian thường rất dài, nhiều truyện gói lại cả một đời người, thâu tóm một chặng đường lịch sử.
Văn của Lại Văn Long xô bồ, câu chữ gấp gáp, mạch văn mạnh, ngôn ngữ đậm chất báo chí. Giọng điệu mang tính khôi hài, tạo cho độc giả cả những nụ cười sảng khoái và “ra nước mắt”. Nhiều truyện đậm chất trào phúng, tính ẩn dụ khá cao. Tuy vậy, khi anh quá lạm dụng bút pháp ấy và khi chi tiết không chọn lọc, quá lệ thuộc vào sự kiện thông tấn, truyện có vẻ thô, tự nhiên chủ nghĩa. Có truyện tác giả bị sự kiện lôi cuốn nên ít chú ý về tính cách nhân vật.
Người đọc nhanh nhạy về thông tin có cảm tưởng một số truyện của Lại Văn Long là có thực ở đời, tác giả chỉ hư cấu chút ít. Điều đó cũng chẳng sao, hiện thực của cuộc sống vào trang sách là điều tất yếu. Điều đáng quí ở đây là tác giả không ám chỉ nhằm thỏa mãn sự thù oán cá nhân mà nhìn sự kiện, nhân vật bằng con mắt người viết văn.
Thủy cơ là tập truyện được dư luận chú ý ngay khi ra đời với sự mong đợi những trang văn hiện thực, đấu tranh cho cái tốt, sự tiến bộ, trong sạch của xã hội. Tuy vậy, trong sự hỗn độn của sách in ấn vô tội vạ bây giờ, nguy cơ nó bị chìm khuất như những cuốn sách giá trị khác.
Lại Văn Long sáng tác đã hai chục năm, ngần đó thời gian, bên cạnh công việc hàng ngày là làm báo, anh vẫn miệt mài với văn chương, lấy hiện thực từ những chuyến đi thực tế viết phóng sự để chuyển tải vào truyện ngắn, truyện dài với những chiêm nghiệm của anh về cuộc đời bề bộn, phức tạp nhưng vẫn tràn đầy tính nhân văn, cao cả. Bạn đọc gặp thông điệp ấy trong trang viết của anh.
Nguồn: vannghequandoi.com.vn