Thực tế đâu phải thế, thật tự hào biết bao khi được nghe ở đâu đó người ta nhắc đến cái tên Giáo sư – Viện sĩ Vũ Tuyên Hoàng. Ông đã xóa đi cái quan điểm và suy nghĩ đó của nhiều người khi nghĩ về những người làm khoa học và ông đã chứng minh rằng những nhà khoa học nông nghiệp không chỉ biết “chân lấm tay bùn” và “con trâu đi trước, cái cày theo sau”. Cũng không ít người còn lẫn lộn giữa hai khái niệm: “Khi nhà khoa học viết” và “khi người viết làm khoa học”. Trong khuôn khổ bài viết này tôi muốn nói đến những người khoa học tham gia trên lĩnh vực sáng tác văn học nghệ thuật. Đọc đến đây, chắc chắn sẽ có nhiều người đặt câu hỏi: “Vậy thì khi người viết là những nhà khoa học thì họ viết những gì, viết cái gì”?
Thật vui khi trên blog của nhiều người yêu thơ ngày nay ta vẫn thấy họ lưu truyền những bài thơ của Nguyễn Ngọc Oánh. Đọc những dòng comment ta bỗng thấy ấm lòng như: “Thơ của ai mà hay và dung dị thế” hoặc “những câu thơ của tác giả này như nói hộ lòng mình”. Không biết những người đọc và viết comment ấy có ngạc nhiên không khi biết rằng họ vừa đọc thơ của một nhà khoa học. Ai bảo thơ của những nhà khoa học khô khan, văn của nhà khoa học ít bóng bẩy. Vui hơn hết khi mới đây thôi, người đoạt giải nhất của cuộc thi viết thơ lục bát “Ngàn năm hồn Việt” lại là một người viết nghiệp dư hiện đang công tác tại Bộ Nông Nghiệp. Không chỉ thế, tác giả đoạt giải nhất của cuộc thi truyện ngắn YuMe lại là của một cô giáo trẻ vùng sông nước.
Hẳn vô cùng ngạc nhiên cho những ai đã từng vào thăm ngôi nhà của giáo sư Ngô Bảo Châu để khám phá để tìm xem phía sau Bổ đề cơ bản, phía sau những tấm huy chương và giải thưởng Fields cao quý ấy là gì? Đó là thơ là văn, là những cảm xúc nhớ về hình hài xứ sở và tinh thần đam mê định hướng về sự nghiệp toán học của nước nhà với những giây phút trải lòng rộng mở. Bâng khuâng biết bao vào một buổi sớm sau khi tiếng tin nhắn đánh thức bạn dậy, mở hộp tin nhắn ra đọc và bạn sẽ cảm thấy vô cùng thích thú khi nhận được một tin nhắn không biết của ai đó với nội dung: “Khi Ngô Bảo Châu chứng minh Bổ đề cơ bản thì lúc đó bạn làm gì”? Hay ta vô tình đọc một bài viết ở trên một tờ báo và thấy ở phía dưới có ký một cái tên rất quen thuộc là Nguyễn Lân Dũng. Tuy ông làm thơ viết văn không nhiều, nhưng ông cũng là một người có thể chứng minh cho mọi người thấy rằng người làm khoa học thì không hề khô khan, giáo điều, máy móc. Phải kể đến một cây bút nữ đã từng có rất nhiều bài thơ hay, ấn tượng trên mặt báo trong thời gian gần đây. Đó là chị Nguyễn Thị Minh (Viện chăn nuôi quốc gia) với những bài thơ rất sáng tạo khi chị viết về gia đình, về mẹ. Đọc bài thơ “Tắm cho mẹ” của chị, không thể không khỏi chạnh lòng, bùi ngùi cho những ai vẫn đang còn mẹ:
Tay run chạm chốn vai gầy
Vết chai hằn những gánh đầy gánh vơi
Tắm xưa mẹ hát con cười
Tắm nay con khóc mẹ ngồi lặng im…
(Nguyễn Thị Minh)
Rồi những ngày tháng sắp phải chia tay đứa con gái yêu của mình lên đường đi du học ở xa, những vần thơ thắm đượm tình mẫu tử nhạt nhòa tâm hồn chị.
Con lớn rồi, tự nhiên mẹ thừa ra
Nhiều câu nói trở nên không cần nữa
Chân thiếu vững, mẹ hay ngồi tựa cửa
Bước chập chờn lay động cả không gian
(Nguyễn Thị Minh)
Khi đứa con ấy đã lên đường và bình yên ở một phương trời lạ thì những nỗi thương nhớ con lại dâng lên ngập tràn trong lòng người mẹ:
Con chan hòa ánh nắng để tung bay
Là lúc mẹ thiếu từng cơn gió nhẹ
Bếp ấm nồng sao thừa nhiều lửa thế
Thiếu con ngồi thủ thỉ chuyện linh tinh
(Nguyễn Thị Minh)
Ta còn đọc được những vần thơ viết về quê hương đất nước với tình yêu tha thiết đậm đà ấn tượng qua những bài thơ lục bát của Đặng Cương Lăng
Sắc hoa điên điển gợi mùa
Để cho nước nổi nắng mưa đầy đồng
Cần Thơ gạo trắng nước trong
Hoa vàng nấu cá ai mong ai chờ?
(Đặng Cương Lăng)
Hình ảnh thơ mộng của Thủ đô ngàn năm văn hiến với Tháp Rùa, Hồ Gươm sâu lắng đã tạo thành những cảm xúc để viết nên những câu thơ tuyệt đẹp của anh.
Thê Húc như áng cầu vồng
Vắt ngang mây trắng một dòng thời gian
Biết bao sóng, gió, hợp, tan
Nhịp cầu sợi nắng đan ngàn nhớ thương.
(Đặng Cương Lăng)
Khi những cảm xúc biết ơn hướng về những người anh hùng liệt sỹ đã hy sinh vì đất nước trong cuộc chiến tranh chống giặc ngoại xâm trở nên nghẹn ngào, anh đã viết:
Trắng trời Đồng Lộc năm nao
Mưa bom bão đạn, chênh chao con đường
Những tà áo đẫm khói xương
Nỗi đau tóc gẫy còn vương đất trời.
(Đặng Cương Lăng)
Phải kể đến những câu thơ nhận định về những triết lý, trải nghiệm của cuộc sống tươi đẹp:
Đi đâu cũng một đất trời
Ở đâu cũng một nụ cười vấn vương.
Luân hồi vòng xoáy âm dương
Trở về cát bụi con đường nhẹ tênh.
Dòng đời còn lắm chông chênh
Để cho xô đẩy, lênh đênh con đò
(Đặng Cương Lăng)
Ngoài ra những câu thơ viết về tình yêu đôi lứa cũng được các nhà khoa học thể hiện rất thành công. Ai đã từng đọc bài thơ Quả Sấu của Vũ Tuyên Hoàng đều có nhận xét như thế. Có thể nói Vũ Tuyên Hoàng là người tài hoa, bên cạnh những công trình nghiên cứu khoa học mà ông đã đạt được thì trong ông có đầy đủ yếu tố “cầm, kỳ, thi, họa”. Ông là nhà khoa học hàng đầu của nước ta, ông giảng dạy, nghiên cứu khoa học và hoạt động chính tri, việc nào cũng lớn, đòi hỏi nhiều thời gian, công sức, trí lực nhưng ông vẫn làm thơ, vẽ tranh mà thơ ông lại hay, tranh ông lại đẹp. Ông tự hào khi người ta nói ông làm thơ hay vì mang gen của mẹ (nữ thi sĩ nỗi tiếng Hằng Phương) và ông vẽ đẹp là nhờ chị ruột (nữ họa sĩ Vũ Giáng Hương). Thơ của ông là những cảm xúc được ghi lại trong đời sống thường ngày như thương mẹ, yêu vợ, nhớ bạn…
Quả sấu xanh không trốn ở đâu
Đến mùa lại trên cành lơ lửng
Vào túi anh một bên sấu rụng
Túi bên kia muối ớt để dành… em
(Vũ Tuyên Hoàng)
Người ta đã từng giới thiệu về thơ ông, xuất bản thơ ông, phổ nhạc thơ ông với những câu thơ ẩn chứa đầy triết lý cuộc đời:
Em cứ bảo anh ơi chua lắm
Anh dịu dàng: có ngọt trong chua
Trong cuộc đời có chua có ngọt
Sấu chỉ chua khi mình nghĩ là chua…
(Vũ Tuyên Hoàng)
Những vần thơ viết về tình yêu của ông vẫn được chuyền tay qua nhiều thế hệ học trò:
Gió thổi hồng lá bay
Rồi thời gian xóa nhòa năm tháng
Chữ số ghi rêu phủ đầy
Chỉ có hình tim còn nguyên vẹn
(Vũ Tuyên Hoàng)
Bên cạnh Vũ Tuyên Hoàng thì những khoảng trời dưới đôi mắt của Nguyễn Ngọc Oánh lúc nào cũng đầy ắp hình ảnh và âm thanh tươi non của thiên nhiên:
Ve ngân réo rắt
Rung vòm trời xanh
Tìm ve chỉ thấy
Một vùng âm thanh
(Nguyễn Ngọc Oánh)
Bằng những trải nghiệm cuộc sống dưới ngòi bút sắc sảo, Nguyễn Ngọc Oánh đã đem lĩnh vực hoạt động khoa học kỹ thuật của mình vào từng tác phẩm văn học của ông. Trong thơ của ông âm thanh và hình ảnh núi rừng hiện lên trùng điệp, rộn ràng, đôi khi buồn man mác và thiên nhiên luôn ấp ủ làm nảy nở đánh thức tâm hồn thi sĩ trong ông:
Cái đuôi của chú chìa vôi
Quệt vào nỗi nhớ của tôi suốt chiều
(Nguyễn Ngọc Oánh)
Còn rất nhiều những tứ thơ hay được các nhà khoa học đã đưa vào sáng tác của mình. Lặn lội tìm và đọc trang viết của họ, ta thấy ở đó toát lên tinh thần lạc quan, yêu thiên nhiên quê hương đất nước – con người. Cao hơn nhất đó còn là sự yêu nghề, gắn bó với nghề tha thiết:
Gót chân nứt nẻ đông hè
Ruộng sâu bấm mãi đã tòe ngón chân
(Nguyễn Ngọc Oánh)
Hay một câu thơ khác:
Thương nghề gọi tiếng: Tằm ơi
Thương người gọi những chơi vơi tiếng lòng
(Nguyễn Thúy Hạnh)
Để rồi lại khát khao và mơ ước:
Cùng anh trồng lại bãi dâu
Để làm vui lại nửa câu thơ buồn.
(Nguyễn Thúy Hạnh)
Cho những ngày gieo hạt bắt đầu:
Gieo bao nhiêu hạt cho vừa.
Giấu vào trong cỏ đợi mùa nắng lên.
(Nguyễn Thúy Hạnh)
Sau đó họ lại bay lên chín tầng mây để kéo ước mơ của mình xuống trước khi nỗ lực không ngừng để thực hiện nó:
Cùng anh nối những nhịp cầu.
Thương ve chưa nở đã sầu một đêm.
Nối thương cho nhớ dài thêm.
Câu thơ dải lụa làm mềm ước mơ.
(Nguyễn Thúy Hạnh)
Cho đến nay có thể nói là những người nghiên cứu tham gia vào con đường sáng tác đều đã ít nhiều gặt hái được những thành công nhất định. Họ đã đưa nghề vào thơ, đưa kết quả những công trình nghiên cứu khoa học vào văn chương và hội họa. Mặc dù Giáo sư-Viện sĩ Vũ Tuyên Hoàng đã rời xa chúng ta, nhưng những tác phẩm hội họa của ông vẫn còn sống mãi trong lòng những người yêu nghệ thuật và anh em, bạn bè đồng nghiệp. Đi sau ông còn có rất nhiều người khác vẫn đang ngày đêm miệt mài song hành giữa sự nghiệp khoa học và sự nghiệp sáng tác. Với họ làm khoa học cũng không khác làm thơ, viết văn. làm nghệ thuật là mấy. Mới đây thôi không mấy ai là không biết đến một kĩ sư nông nghiệp Đinh Tiến Dũng đã làm nên một “ấn tượng” Cù Trọng Xoay đọng mãi trong lòng khán giả VTV3 những buổi tối cuối tuần.
Khi công nghệ thông tin bùng nổ, các trang báo điện tử, các website và blog cá nhân ngập tràn trên mạng. Ta đọc thấy những nhà khoa học tham gia cầm bút nhiều hơn bao giờ hết. Nhà nhà viết blog, người người viết blog, blog là niềm vui, là nơi giãi bày chia sẻ để mọi người trao đổi và giao lưu với nhau. Ta vẫn đọc được ở đâu đó những trang viết của những người làm khoa học đang học hoặc nghiên cứu ở xa nhà. Dù chỉ là những trang báo mạng nhưng khi đọc nó ta như đã khám phá được tâm tư, nguyện vọng, tâm hồn của những người kỹ sư, bác sỹ… sau khi họ cởi chiếc áo blu và bước ra khỏi những khu vườn thí nghiệm của họ. Ta còn thấy từ trong sâu thẳm tâm hồn những người sáng tác không chuyên ấy là cả một nhiệt huyết và sự quyết tâm trên con đường đi tìm cách chứng minh các giả thuyết khoa học mà họ đã đề ra.
Nguyễn Thuý Hạnh
(Vietseri)
Nguồn: Phong Điệp.