Công bố thêm những trang nhật ký bị thất lạc của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng

12-12-1946
Trời trở lạnh. Chị phụ nữ tiếp tế thay chiến sĩ.
Đêm. Tiếng hát lộn xộn của trẻ con ở các làng đưa ra: Diệt phát xít, Chiến sĩ Việt Nam, Vô Nam, v.v… Tưởng tượng lúc Tây đến, không có tiếng hát nữa!
Nhu nhược. Không có thì giờ nhất định làm việc. Đau đớn không biết viết gì. Từ Bắc Sơn(1) đến nay không được một vở kịch nào cả! Phải tổ chức cuộc sống. Làm việc cho có phương pháp. Phải ít ra là có một vài vở kịch kháng chiến.
————–
(1) Vở kịch Bắc Sơn của Nguyễn Huy Tưởng đã được công diễn từ tháng 4, xuất bản thành sách tháng 7 năm 1946.

13-12-1946
Mưa phùn. Quân sĩ xe bò trên những thân cây lá xùm xòa. Nhiều cây bị đẵn trơ màu vàng bạch. Nhiều cây bị cưa như một vành dây.
Đ.P. Tứ đến xin đi Việt Bắc.

17-12-1946
Trời đẹp quá, mà sao thiên hạ không yên, người ta không bỏ được lòng tham, chiến tranh nấp ở đâu đây!
Sao không được yên mà kiến thiết, mà sáng tác?
Quân Pháp bắt tự vệ, phá hầm. Nã súng đại bác phá nhà. Ở Máy điện, chúng bắn chết một vệ quốc quân gác chung.
Chúng cho Việt gian rải truyền đơn hô hào dân chúng không tiêu giấy bạc Cụ Hồ.

18-12-1946
Sáng sớm, chúng bắn ở trong thành. Có tin chúng charger (nạp đạn) 9 [máy bay] phóng pháo. Có tin lính Đức nổi loạn.
Hà Nội vắng. Tự vệ càng đào hầm. Vệ quốc quân oai phong đứng bảo vệ.
Trên đường Hà Nội – Hà Đông, người chạy loạn, đem tản cư cả tài sản.
Trung ương nhạc viện đến. Một đêm ca nhạc ở thôn quê.
Mỹ(1) bảo mình xấu quá vì phì nộn. Làm gì chả phì nộn vì chả làm gì!
——————
(1) Nguyễn Công Mỹ, Tổng giám đốc Nha Bình dân học vụ.

19-12-1946
Pháp đòi giữ công an!(1) Các phố tấp nập đắp chướng ngại vật. Có nơi ngả cây, cành lá còn um tùm. Các cửa nhà Hoa kiều có dấu cờ thanh thiên bạch nhật, và chua: nhà Hoa kiều, người Việt và người Pháp đừng động tới!
Tối đợi Hương(2) để bàn về việc xếp đặt phát hành sách báo. Tin Pháp đòi tước khí giới tự vệ, hẹn đến 8 giờ 20.
Anh em phải đợi 19 giờ tất có chuyện.
Cùng Châu(3) thuê xe bò để đem sách vở và piano đi. Khoảng 20 giờ 03, ở cửa hàng nước. Bỗng đèn điện lu rồi tắt. Biết ngay là có chuyện. Tiếng súng nổ, rời rạc, rồi bắt đầu rền. Trên đường một couple attardé (đôi tình nhân muộn màng) về như cơn bão.(4)
Cùng Châu về: bị tự vệ giữ không cho về. Gặp xe Trần Huy Liệu đi, có vẻ hốt hoảng. Thấy [Nguyễn Đình] Thi…
Thi kể chuyện, đang ngồi trầm ngâm, bỗng Liệu thét:
– Diệt Pháp!
Cùng Thi, Liệu đem máy radio chạy vào Hà Đông. Hỏi thẻ ở giữa đường rất rát. Tới Hà Đông. Tỉnh bộ lố nhố những người. Vẻ nghiêm trọng.
Vào Thanh Oai. Thời khoa học mà tự vệ đều cầm giáo mác. Xe hàng chạy nhiều, hình như bộ đội. Ở các đường vào làng có bộ đội tiến vào, lom khom và lặng lẽ.
Trên xe với Hương. Xe của quốc phòng. Hương nhanh nhẹn, mau lẹ và uy quyền. Thời bí mật thật là thời của người thanh niên này.
Về Khương Hạ: Văn Cao ở đấy với mấy người công nhân. Tin phá được trường bay. Chiếm trường Bưởi, Tây hàng ở nhà Shell. Không tin là quân mình đã chiếm được Gia Lâm. [Nếu thế thì] đẹp quá!
Trên con đường hẻm, bên một đống rơm, người ta tổ chức khám xét người chạy qua. Một người giơ đèn dầu, một người xem xét giấy má. Còn thì một tốp ngồi trên một chiếc chiếu, chung quanh một ngọn đèn. Luôn luôn có những người kêu gọi: Đồng bào nào chưa có nơi ăn chốn ở thì tạm vào chỗ tản cư, có chỗ ngủ, có nước tử tế. Ở điếm, người ngủ lúc nhúc. Rất cảm động cách tiếp tản cư. Có người thở dài. Có người nói: Khổ nhưng cứ nước độc lập là được rồi.
Súng vẫn bắn và liên thanh lạch tạch.
Suốt đêm không ngủ. Đi đi lại lại. Trời toàn sao.
4 giờ sáng, theo anh Cuống đi tìm anh Hoan(5). Ngóc ngách. Vào một nhà cổ, bàn kê ở ngạch cao, có đèn. Anh Hoan về, đeo súng, giắt lựu đạn. Trèo lên trèo xuống có vẻ một cow boy(6).
5 giờ ra đi. Loạn xạ trong nhà. Có một chị nữ tự vệ đưa đường.
Tin thắng trận càng ngày càng xác nhận. Người ta vui vẻ chỉ lên nền trời, có vành trăng và hai ngôi sao hai bên thấy rõ lắm. Cho là điềm lành. Pháo đỏ: anh tự vệ cho là dấu hiệu của quân mình.
—————–
(1) Ra tối hậu thư đòi nắm giữ công an ta, tức là nắm quyền trị an của Hà Nội.
(2) Đồng chí Mười Hương tức Trần Quốc Hương, cán bộ Đảng phụ trách Văn hóa cứu quốc.
(3) Có lẽ là Ngô Quang Châu, một thành viên Văn hóa cứu quốc.
(4) Những hình ảnh đầu tiên của thời khắc Toàn quốc kháng chiến được tác giả ghi lại trong lúc rút từ Hà Nội ra Hà Đông.
(5) Người trưởng tự vệ đã được nói đến trong nhật ký ngày 3-12.
(6) Cao bồi, chỉ người chăn bò ở Mỹ trước kia.

20-12-1946
Tới Hà Đông. Người chạy loạn. Thanh niên bắc loa truyền tin lời bé và vụng về.
Người ta mừng. Người ta khinh Tây rát. Người ta nói: Nào, xem Hồ Chí Minh có dám đánh không.
Đến phủ T.O. (Thanh Oai) người tấp nập. Hân hoan. Một người hỏi mình sao không ở Hà Nội mà về đây. Thẹn. Quả thật là có những câu hỏi như thế. Có người bào chữa cho mình: mỗi người một việc.
Vào một làng sạch sẽ. Ở gác. Có cả sách của VHCQ (Văn hóa cứu quốc) để từ bao giờ. Hôn B.C.T. (Bùi Công Trừng). Tiếng súng trống chầu dứt.
Phạm Duy theo. Cũng làm tự vệ. Ném 4 lựu đạn, rồi đi. Ở nhà Diêm ta cướp được. Duy chứng kiến lúc treo cờ.
Đêm ngủ yên. Chập tối, súng bắt đầu lại nổ. Tin Nam Định, Bắc Ninh, Bắc Giang, Tây đầu hàng không điều kiện. Có tin [Tây] ở Hà Nội cũng muốn hàng.