Vị trí của thơ thiếu nhi, những tác phẩm từng tạo được tiếng vang suốt mấy chục năm qua và tình hình xuất bản thơ thiếu nhi… là một trong những vấn đề văn học mà bà Nguyễn Thúy Loan- Trưởng ban Biên tập sách văn học đại diện Nhà xuất bản Kim Đồng chia sẻ với Báo điện tử Tổ Quốc.
PV: Được biết, trong dịp Ngày thơ Việt Nam lần thứ XIV vừa qua, Nhà xuất bản (NXB) Kim Đồng có tái bản nhiều tập thơ thiếu nhi từng nổi tiếng một thời, xin bà cho biết những tập thơ nào được tái bản nhiều nhất, cho đến nay là lần thứ bao nhiêu rồi?
– Nhân Ngày thơ Việt Nam, để góp phần vào không khí khởi đầu một mùa xuân mới, NXB Kim Đồng giới thiệu với bạn đọc phiên bản mới những tập thơ của những tác giả đương đại đã có nhiều thành tựu và cống hiến cho nền thi ca Việt Nam nói chung cũng như thơ ca viết cho trẻ em nói riêng. Những tác phẩm – tác giả này luôn được bạn đọc nhiều thế hệ yêu mến và là những tác giả gắn bó với NXB Kim Đồng từ rất nhiều năm qua. Đó là Góc sân và khoảng trời của Trần Đăng Khoa, Bầu trời trong quả trứng – Xuân Quỳnh, Ai dậy sớm – Võ Quảng, Những bài thơ nho nhỏ – Phạm Hổ, Con muốn mặc áo đỏ đi chơi – Phan Thị Thanh Nhàn… Điều đặc biệt hơn, cũng nhân dịp này, chúng tôi ra mắt tập thơ Quả địa cầu, tuyển giới thiệu những bài thơ được cho là hay nhất của Hoàng Hiếu Nhân – thần đồng thơ một thời, một trong những tác giả nhỏ tuổi có tác phẩm in tại NXB Kim Đồng trong những năm chiến tranh chống Mỹ. Nhà thơ Hoàng Hiếu Nhân mất năm 2014 vì trọng bệnh.
Trong số những tập thơ kể trên, Góc sân và khoảng trời là tập thơ được tái bản nhiều lần nhất, tính đến năm 2016 này là tròn lần thứ 40.
Góc sân và khoảng trời- cuốn thơ được tái bản kỷ lục: 40 lần
PV: Trong các ấn phẩm in ở NXB Kim Đồng như mảng truyện ngắn, truyện dài, truyện tranh và thơ… thì vị trí của thơ như thế nào?
– Tất cả các đề tài, thể loại đều được NXB Kim Đồng coi trọng và quan tâm tương đương nhau bởi cùng hướng đến mục đích vì bạn đọc và phục vụ bạn đọc. Tuy nhiên, về khía cạnh chuyên môn, Ban biên tập quan tâm đến thơ ca hơn một chút vì với bạn đọc chủ yếu là trẻ em, những câu văn có nhịp điệu, âm vận và những bài thơ hay sẽ dễ làm các bạn nhỏ rung động, nhập tâm và ghi nhớ nội dung nhanh hơn.
PV: Với những tác giả thơ đương đại thì số lượng được in sách như thế nào, trung bình mỗi năm có khoảng bao nhiêu cuốn. Và việc in thơ thiếu nhi của tác giả hiện nay NXB Kim Đồng chi trả nhuận bút hay tác giả bỏ tiền ra in giống như tình trạng in thơ hiện nay trên cả nước?
– Nội dung, đề tài, chất lượng của cuốn sách, số lượng bản in cho mỗi đầu sách trong một năm được quyết định bởi nhiều yếu tố, trong đó có sự đánh giá, bình xét của giới chuyên môn và nhu cầu của bạn đọc – do vậy không có một định lượng cụ thể cho một tác giả hoặc thể loại nào. Đặc biệt trong tình trạng sách lậu, sách không có bản quyền có chiết khấu cao, giá rẻ – mà các cơ quan chức năng dù đã rất cố gắng nhưng vẫn chưa kiểm soát được cũng như việc cạnh tranh giữa các sản phẩm đọc – nghe – nhìn công nghệ khác như hiện nay thì kì vọng tăng số lượng bản in sách giấy cho các tác giả – tác phẩm “ăn khách” quả thực cũng không phải là dễ dàng. NXB Kim Đồng luôn cố gắng thực hiện tốt nhất trong khả năng có thể để đáp ứng nhu cầu của bạn đọc. NXB thanh toán tiền bản quyền cho các tác giả có tác phẩm đạt chất lượng, đạt yêu cầu xuất bản. NXB không xuất bản thơ theo cách “bán giấy phép”. Chỉ những tập thơ được sự nhất trí cao của Hội đồng thẩm định đề tài (gồm nhiều cán bộ có kinh nghiệm thuộc các bộ phận phòng ban nghiệp vụ liên quan) thì mới có khả năng được xuất bản.
PV: Giữa thơ in lần đầu và thơ tái bản thì đối tượng thơ nào được NXB Kim Đồng in nhiều hơn? Tại sao?
– Quyết định xuất bản một tập thơ nào đó được dựa vào nhiều tiêu chí trong đó không thể thiếu giá trị chân – thiện – mĩ của tác phẩm. Khi tác phẩm của người viết làm lay động trái tim bạn đọc và thuyết phục được người đọc thì chắc chắn tác phẩm đó sẽ được đón nhận nồng nhiệt và là lí do để NXB chúng tôi xuất bản sách. Chúng tôi trân trọng và tôn vinh những tác giả có cống hiến và vẫn tìm kiếm, mong mỏi, nhiệt tình đón chờ những tác phẩm thi ca thực sự có chất lượng viết cho trẻ thơ.
Một số cuốn thơ được tái bản nhiều lần
PV: Việc tác giả thơ đương đại in thơ thiếu nhi phải bỏ tiền ra trong khi nhiều tập thơ được xuất bản từ rất lâu rồi lại tái bản, phải chăng nhu cầu thơ ca của thiếu nhi thuộc về cái xưa cũ hơn là hiện đại? Hay đây là giải pháp an toàn cho NXB Kim Đồng?
– Từ rất nhiều năm qua, NXB Kim Đồng cũng như hầu hết các đơn vị xuất bản khác tại Việt Nam đều đã chuyển sang cơ chế hoạt động hoạch toán kinh doanh độc lập, không có sự “bao cấp” của Nhà nước (như một số người hiện nay vẫn nghĩ). Tuy nhiên, NXB không chỉ luôn vì mục tiêu kinh tế mà quên đi nhiệm vụ phục vụ cộng đồng, góp phần đem lại lợi ích cho xã hội. Chúng tôi vẫn quan tâm đến thơ viết cho thiếu nhi và có khá nhiều bản thảo thơ gửi đến. Xin chia sẻ chân thành rằng hầu hết những bản thảo chúng tôi nhận được chưa đạt yêu cầu sử dụng, thậm chí có nhiều tác giả “nhắc lại” nội dung, đề tài vốn đã quá quen thuộc trong các sáng tác của các bậc tiền bối. Năm 2012, có hai tác giả rất trẻ, phong cách thơ hiện đại, đã được NBX Kim Đồng chọn lọc, giới thiệu. Đó là Đặng Chân Nhân (sinh năm 1993) với tập thơ “Giấc mơ” và Ngô Gia Thiên An (sinh năm 1999) với tập “Những ngôi sao lấp lánh”.
“Thơ là âm nhạc của tâm hồn, nhất là những tâm hồn cao cả, đa cảm” – triết gia Pháp Voltaire đã nói như vậy vì thế chúng tôi nghĩ rằng, giai điệu của những tâm hồn cao cả giành cho trẻ thơ và cuộc sống sẽ mãi được ngân lên và không quan trọng thời điểm, tuổi tác, vị thế, xưa cũ hay là mới mẻ, hiện đại. Chúng tôi luôn rất vui và cố gắng làm tất cả những gì có thể để đưa bản nhạc của tâm hồn ấy đến tới được đông đảo nhất, sâu lắng nhất, trong hình ảnh đẹp nhất có thể nơi trái tim bạn đọc.
PV: Xin NXB Kim Đồng có thể tiết lộ con số, trong vòng 5 năm trở lại đây, ngoài 2 tập thơ của 2 tác giả trẻ thì NXB Kim Đồng đã in bao nhiêu tập thơ mới của tác giả đương đại?.
– Một bài thơ hay có thể ngay lập tức được in và giới thiệu trên báo/ tạp chí/ các phương tiện thông tin đại chúng, thậm chí có thể được trao giải thưởng cao trong cuộc thi sáng tác thơ và được không ít người biết đến. Người viết có thể nổi tiếng bởi một bài thơ. Nhưng một hay vài bài thơ chưa thể làm thành một tập thơ của một tác giả. Thơ viết cho thiếu nhi khác với thơ do thiếu nhi sáng tác và cũng khác với thơ viết về thiếu nhi – tôi nghĩ, những người hiểu về thơ ca, có ý thức nghề nghiệp, tâm huyết với sáng tác đều nhận biết rõ điều này. Đặc biệt là những người cầm bút, đều hiểu, viết thơ cho thiếu nhi nói riêng và viết cho thiếu nhi nói chung là không dễ dàng. Nhà thơ thực sự có năng lực viết cho thiếu nhi rất hiếm, nên chúng tôi rất quý trọng. Trong khả năng của mình để giới thiệu được với bạn đọc những tác giả mới, những bài thơ mới, Ban biên tập đã lựa chọn thể hiện theo những hình thức sách phù hợp với bạn đọc của NXB. Ví dụ như thể hiện bằng sách tranh có minh họa màu hoặc in chung, dành cho bạn đọc các lứa tuổi mẫu giáo, nhi đồng, thiếu niên… Có nhiều tác giả đương đại đã được giới thiệu thơ trong các ấn phẩm của NXB Kim Đồng trong thời gian gần đây như: Nguyễn Thị Thảo, Hữu Thông, Nguyễn Văn Chương, Trần Khắc Tám, Nguyễn Đình Quảng, Nguyễn Chí Thuật, Cao Xuân Sơn, Nguyễn Hoàng Sơn, Nguyễn Hữu Quý, Hoài Khánh, Dương Thuấn… và Vi Thùy Linh với tập thơ “Chu du cùng ông nội”. Ban biên tập cũng vẫn đang tiếp tục thẩm định các bản thảo và sẽ tiếp tục giới thiệu những bài thơ, tác giả thơ đương đại trong thời gian tới.
PV: Với thông tin cho rằng: “Hầu hết những bản thảo chúng tôi nhận được chưa đạt yêu cầu sử dụng, thậm chí nhiều tác giả nhắc lại nội dung, đề tài vốn đã quá quen thuộc trong sáng tác của các bậc tiền bối” liệu có phải NXB Kim Đồng quá khắt khe với các bản thảo đương đại không, vì rằng “thước đo thẩm mĩ” của hiện đại không giống cách đây vài chục năm?
– Về hình thái biểu hiện, xã hội hiện đại có nhiều biến chuyển, thay đổi theo xu thế phát triển của thời đại, nhưng bản chất của xã hội văn minh và những giá trị nhân văn của con người – chủ nhân của xã hội là bất biến. Tôi nghĩ, văn học là nhân học, vì vậy với thơ, hình thức thể hiện, phong cách, vần nhịp, hình ảnh biểu tượng… có thể thay đổi nhưng giá trị chân – thiện – mĩ của thơ ca nói chung và thơ ca viết cho trẻ em nói riêng là không thay đổi. NXB hoạt động hạch toán kinh doanh do đó Hội đồng thẩm định đề tài, Ban biên tập và các biên tập viên của NXB chúng tôi là những người rất năng động, luôn tận tình lắng nghe, cập nhật thông tin và thường xuyên trau dồi kiến thức nghiệp vụ. Ban biên tập chúng tôi không phải là người chỉ ngồi đợi bản thảo tác giả gửi đến (cười vui) mà chúng tôi vẫn thầm lặng theo dõi các hoạt động sáng tác thơ ca, tìm kiếm qua nhiều nguồn thông tin và “đặt hàng” các tác giả thơ tài năng viết cho thiếu nhi. Chẳng hạn như khi xuất bản tập “Chu du cùng ông nội” của Vi Thùy Linh, có khá nhiều người ngạc nhiên vì nghĩ rằng Vi Thùy Linh không thể viết cho thiếu nhi, vì thơ của cô ấy “quá đỗi hiện đại”. Thế nhưng thực tế cuốn “Chu du cùng ông nội” của Vi Thùy Linh được bạn đọc tìm mua rất nhiều và được tái bản ngay sau đó.
Tôi nghĩ, thẩm định kĩ lưỡng sẽ không chỉ giúp ích cho công việc của NXB mà còn là cách chia sẻ chân thành nhất với tác giả thơ. Tác giả và Ban biên tập luôn là những người bạn đồng hành với nhau, nếu có “duyên” cộng tác, tôi nghĩ, sẽ có được tác phẩm tốt. Hiện tại, không phải riêng NXB Kim Đồng xuất bản sách cho thiếu nhi và cũng không phải riêng NXB Kim Đồng giới thiệu thơ thiếu nhi. Tuy nhiên, tôi nghĩ, sự kĩ lưỡng (cũng có thể gọi là “khắt khe” như Quý Báo đánh giá), đã giúp cho những ấn phẩm và tác giả thơ do NXB Kim Đồng giới thiệu có được ấn tượng với bạn đọc.
– Cảm ơn những trao đổi thẳng thắn về câu chuyện thơ của NXB Kim Đồng!
Theo Hiền Nguyễn – Báo điện tử Tổ quốc