Nếu như ở nước ngoài, khi một tác phẩm văn học được chuyển thể thành phim thì cũng đồng nghĩa với việc nhà văn có một số tiền tác quyền, và nếu bộ phim ăn khách thì không khó để nhà văn bước vào hàng ngũ Triệu phú. Thế nhưng ở Việt Nam, nếu nhà văn không tự chuyển thể kịch bản của mình thì việc “đứa con đẻ” lên phim dưới bàn tay nhào nặn của những kẻ khác giống như “nhờ vả” để con được nổi tiếng. Một trong số đó phải kể đến cuốn tiếu thuyết “Bức huyết thư” của nhà văn Bùi Anh Tấn.
Sẽ không ầm ĩ gì nhiều và không ai bới móc nếu như bộ phim Thiên mệnh anh hùng không được giải trong Cánh diều vàng 2013, phim được lấy ý tưởng từ tiểu thuyết Bức huyết thư của Bùi Anh Tấn.
Tiền bản quyền – Ngươi ở đâu
“Nhà văn An Nam bị đối xử như chó”, đây là câu nói đầy cảm thán của nhà văn Bùi Anh Tấn khi nói về trường hợp cuốn tiểu thuyết “Bức huyết thư” của mình được đoàn làm phim Thiên mệnh anh hùng “mượn” ý tưởng. Trước khi phim công chiếu, đã có những ý kiến bên lề rằng “nhà văn Bùi Anh Tấn được nhận hàng trăm triệu đồng tiền bản quyền từ đoàn làm phim bởi “Thiên mệnh anh hùng” được đầu tư những… 25 tỷ đồng”. Ngay trong cuộc họp báo đóng máy phim, khi một phóng viên đặt câu hỏi về số tiền tác quyền mà nhà sản xuất đã chi để mua lại ý tưởng của nhà văn Bùi Anh Tấn, bà Phan Thị Lệ, giám đốc Phương Nam phim (một trong ba nhà sản xuất) nói: “Về tác quyền, tôi không thể công bố là bao nhiêu. Nhưng có một thỏa thuận mà tôi nghĩ nhà văn cũng hài lòng”.
Có mặt tại cuộc họp báo, nhiều người nhìn thấy sự lúng túng của nhà văn Bùi Anh Tấn khi thấy mọi người đang hướng ánh mắt về phía mình chờ đợi. Phản ứng của nhà văn lúc đó là cười trừ và nói: “Nhà sản xuất nói thế thì tôi cũng không biết nói thế nào”.
 |
| Nhà văn Bùi Anh Tấn |
Buổi họp báo vẫn diễn ra tốt đẹp nhưng có một số phóng viên đã lưu ý nhau về câu nói đặc biệt của nhà văn Bùi Anh Tấn bởi nếu được tôn trọng và trả quyền tác quyền thì chắc chắn, thái độ của nhà văn đối với nhà sản xuất đã khác.
Sau cuộc họp báo công khai ấy, nhiều nhà báo liên hệ với nhà văn Bùi Anh Tấn để hỏi và anh cũng đã thẳng thắn lên tiếng để tránh những hiểu lầm không đáng có xung quanh chuyện tác quyền bộ phim.
Anh Tấn khẳng định rằng “Phương Nam phim mà đại diện là bà Thủy (thời điểm đó là Giám đốc Phương Nam Book) có gặp xin phép tôi về việc lấy ý tưởng của tiểu thuyết Bức huyết thư để xây dựng kịch bản. Sau đó, họ có gửi tôi một hợp đồng bản quyền yêu cầu tôi ký vào. Tuy nhiên, vì thấy hợp đồng rất nhiều điều khoản lằng nhằng nên tôi quyết định “cho không” họ ý tưởng. Thế nên thực lòng mà nói, bộ phim này và tôi không hề có ràng buộc pháp lý nào. Cá nhân tôi cũng chẳng được nhận một đồng xu tác quyền từ các nhà sản xuất bộ phim này cả. Dù vậy, tôi vẫn xem bộ phim là đứa con tinh thần của mình. Tôi vẫn theo dõi quá trình làm phim, tham gia mấy cuộc họp bàn bạc, tư vấn cho đạo diễn, biên kịch… nhất là về kiến thức lịch sử… Khi làm việc với nhóm biên tập, đạo diễn, tôi có nhắc là họ đang làm phim liên quan đến Nguyễn Trãi – một danh nhân văn hóa cũng như một số nhân vật lịch sử có thật. Dù câu chuyện thuộc về một nhân vật hư cấu là hậu duệ của ông nhưng cũng phải thông qua đó xây dựng được hình tượng và khí phách Nguyễn Trãi. Nhất là phim phải thể hiện được tinh thần “Lấy chí nhân thay cường bạo, lấy đại nghĩa thắng hung tàn” của ông. Cá nhân tôi rất quý những anh em làm bộ phim này từ đạo diễn Victor Vũ đến biên kịch Hồng Phúc, Minh Đức (phụ trách PR cho phim)… Thế nhưng, tôi rất ngạc nhiên khi nhà sản xuất (đại diện là bà Lệ – Phương Nam phim) lại trả lời hôm họp báo với các phóng viên rằng “hợp đồng bản quyền” giữa tôi và họ là “bí mật”(?!). Câu trả lời đã khiến tôi chịu sức ép đồn thổi rằng mình đã nhận “hàng trăm triệu đồng” tiền bản quyền… Hôm đó, vì tôn trọng, giữ uy tín cho nhà sản xuất, không muốn làm không khí buổi họp báo mất vui nên tôi đành im lặng cho qua. Nay xin phép cho tôi được nói lại, tôi không nhận một xu nào từ phía nhà sản xuất. Thậm chí, một lời cám ơn chính thức của họ với tôi cũng chưa hề có”. Nhà văn Bùi Anh Tấn cũng nói thêm “Tôi có xem qua trước kịch bản. Nó chỉ mượn ý tưởng của tiểu thuyết nên tôi đã từng nói với biên kịch rằng: các anh cứ làm một bộ phim mới hoàn toàn đi, đừng để tên tôi vào làm gì. Vì nó không giống gì với tiểu thuyết của tôi, cũng như khác rất xa so với những gì tôi hiểu về Nguyễn Trãi. Tuy nhiên, biên kịch cho rằng cần phải có tên tôi lẫn Nguyễn Trãi trong bộ phim này thì mới có “giá trị” nên tôi đành “tôn trọng” họ”.
Kỳ thực thì Thiên mệnh anh hùng dù được xem là một bộ phim đẹp về hình thức, nội dung có chút chút liên quan đến Nguyễn Trãi nhưng nó cũng chỉ là một bộ phim võ hiệp mang nặng tính thương mại nên Nguyễn Trãi chỉ là cái cớ mà thôi.
Tưởng rằng sau khi thẳng thắn nói về đứa con tinh thần cũng như sự hợp tác từ đoàn làm phim và nhà văn Bùi Anh Tấn, nhà sản xuất sẽ có cuộc nói chuyện lại với nhà văn nhưng cho đến thời điểm này, bộ phim đã làm được hơn một năm và vừa dành giải cánh diều vàng 2013 cho bộ phim truyện hay nhất… nhà văn Bùi Anh Tấn vẫn chưa nhận được dù chỉ là một lời cảm ơn chính thức từ đoàn làm phim. Chính vì vậy mà anh đã viết một cái note đầy cảm thán trên trang cá nhân của mình rằng “… Vinh quang dĩ nhiên thuộc về tài năng của Victor Vũ và những diễn viên, biên kịch… xin chúc mừng anh và tất cả mọi người tham gia bộ phim này. Hay nhất rằng, cho đến giờ nhà văn vẫn chưa nhận được một lời cảm ơn chính thức từ nhà sản xuất lẫn những người làm bộ phim này (viết đến đây cũng xin thanh minh một chút: hy vọng sẽ không nhận một lời “cám ơn” nào sau stt này, cũng như khi nhà văn “la toáng” lên rằng không hề nhận một xu nào từ nhà sản xuất về vụ thù lao “ý tưởng” để không hòng mong rằng sau đó nhận khoản tiền “lót tay” nào bịt miệng)”. Đau đớn hơn là khi anh nói thêm “Khoảng 100 năm trước, Nguyễn Vỹ từng nói “Nhà văn An Nam khổ như chó”, nhưng mình xin sửa lại rằng “Nhà văn An Nam… bị đối xử… như chó”. Nói nữa thiên hạ lại mỉa mai rằng, chắc đang kiếm chuyện để “ăn theo” sự nổi tiếng của bộ phim này cũng nên. Hiz…”.
Người làm nghệ thuật nên tôn trọng nhau
Mới đây, thông tin cuốn tiểu thuyết Phiên bản của nhà văn Nguyễn Đình Tú được Đạo diễn Cường Ngô mua bản quyền để làm phim truyện nhựa với số tiền 50 triệu đồng đang trở thành đề tài được nhiều người trong nghề quan tâm. Có thể nói, số tiền 50 triệu đồng không phải lớn nhưng bản hợp đồng được ký giữa nhà văn và đạo diễn cho thấy sự trân trọng giữa những người làm nghề với nhau.
Đạo diễn Cường Ngô cho biết, ước mơ lớn nhất của anh là về Việt Nam để làm phim về đất nước mình. Đặc biệt là muốn có một phim gì đó, mang tính hành động xã hội một chút, có nhiều cam go và thử thách một chút. Khi đọc cuốn tiểu thuyết Phiên bản của nhà văn Nguyễn Đình Tú, anh giật mình vì ở đó có quá nhiều vấn đề “thuốc nổ”. Những chuyện vượt biên, sự cưỡng bức, hộp đêm đầy cám dỗ và những cái chết bất thường… cả một thế giới tội phạm cực kỳ nguy hiểm hiện lên như một cánh chong chóng xoay quanh, bám chặt nữ nhân vật chính, cùng những thăng trầm của số phận đặc biệt này trong tiểu thuyết…. “Phiên bản thực sự là một tác phẩm văn học hay, giàu tính xã hội và nhân văn. Lần đầu cầm Phiên bản trên tay, tôi đã nghĩ ngay là phải làm phim truyện nhựa”, Cường Ngô tiết lộ.
 |
| Bộ phim Thiên mệnh anh hùng của đạo diễn Victor Vũ có doanh thu bán vé khá cao |
Nhà văn Nguyễn Đình Tú chia sẻ thêm “khi cùng đi thực tế để tìm bối cảnh cho phim ở Hải Phòng, đạo diễn Cường Ngô tỏ rất hứng thú, anh và trợ lý luôn cầm máy ảnh và máy quay ghi lại hết những “địa bàn” để nghiên cứu và phân tích cho các tuyến nhân vật trong phim. Và tôi khuyến khích anh ấy cứ mạnh dạn đưa những gì đã có trong tiểu thuyết lên phim, về những góc tối, cả quyền năng của cái ác. Bởi những câu chuyện cuộc sống, cả đen và trắng, xấu và đẹp đan xen, luôn chiếu rọi, ám ảnh chúng ta mỗi nơi, mỗi lúc bất cứ ở đâu trên thế giới này”.
Xét cho đến cùng, việc một tác phẩm văn học được chuyển thể thành phim là tín hiệu đáng mừng bởi bằng đường này hay đường khác thì điều mà những người sáng tạo luôn mong muốn “con đẻ” của mình có một chỗ đứng trong lòng công chúng. Vì vậy, đều là những người sáng tạo nghệ thuật thì xin hãy dành cho nhau sự tôn trong dù có thể đó chỉ là một lời nói cũng đủ để người ta ấm lòng.
Hà Thu
Nguồn: GĐVN