Triển lãm ảnh chủ đề ‘Cuộc đời và sự nghiệp bác sĩ Yersin người đầu tiên tìm ra cao nguyên Lang Biang – Đà Lạt’ tuy nhỏ nhưng có nhiều sai sót không đáng có.
Sở Giáo dục – đào tạo Lâm Đồng vừa phối hợp với Trường cao đẳng Sư phạm Đà Lạt tổ chức triển lãm ảnh chủ đề “Cuộc đời và sự nghiệp bác sĩ Yersin người đầu tiên tìm ra cao nguyên Lang Biang – Đà Lạt”. Bài viết này mạn phép nêu vài ý kiến trao đổi với ban tổ chức.
Triển lãm còn một số lỗi dịch thuật và chưa được chăm chút – Ảnh: TRƯỜNG LÂN
1. Trong chủ đề triển lãm, “bác sĩ Yersin” và “người đầu tiên tìm ra cao nguyên Lang Biang – Đà Lạt” là hai thành phần cùng loại. Vì vậy, nên có dấu phẩy hoặc dấu ngăn nối giữa “Yersin” và “người”.
Về lịch sử, Néis (1852-1907) và Septans (1855-1956) đến cao nguyên Lang Biang vào năm 1881. Yersin (1863-1943) đến cao nguyên Lang Biang lần đầu vào năm 1893, sau Néis và Septans 12 năm.
Chuyến đi của Néis và Septans ít người biết, trong khi phát hiện của Yersin được toàn quyền Doumer (1857-1932) nắm bắt để xây dựng khu nghỉ dưỡng tại Đà Lạt cho người Pháp.
2. Trong triển lãm, chú thích ảnh và các đoạn văn khác được viết bằng tiếng Pháp kèm theo phần dịch sang tiếng Việt. Tất cả được trình bày trên 10 bảng lớn đánh số từ 1 đến 10. Phần tiếng Việt cho thấy người dịch hiểu chưa chính xác một số từ tiếng Pháp.
Chẳng hạn, baccalauréat (tú tài) được dịch thành cử nhân, collaborateurs (các cộng tác viên) thành các nhân viên (bảng 2); éleveur (nhà chăn nuôi) thành nhà lai tạo (bảng 9).
Đặc biệt, trong chú thích ảnh khánh thành Trường THPT Yersin (nay là Trường CĐ Sư phạm Đà Lạt – nơi diễn ra triển lãm), lycée (trường trung học phổ thông) được dịch thành trường trung học cơ sở (bảng 10).
Liên quan đến các cụm từ ít thông dụng hơn, explorer la chaîne annamitique nên dịch là thám hiểm dãy Trường Sơn (thay vì khám phá An Nam – bảng 4); L’Oxus, au second plan là Oxus, chiếc tàu ở phía sau (thay vì Oxus, chiếc tàu thứ hai – bảng 4); petits gens là những người nghèo khổ (thay vì những con người nhỏ bé – bảng 10).
3. Ngoài biên dịch, việc diễn đạt bằng tiếng Việt nên trau chuốt hơn. Chẳng hạn, thay vì viết điều chế của vắcxin (bảng 7) nên viết là điều chế vắcxin, thay vì viết người đàn ông đơn giản (bảng 10) nên viết là người đàn ông giản dị, lỗi chính tả phong vủ biểu (bảng 9) nên sửa thành phong vũ biểu…
4. Dù có quy mô nhỏ, triển lãm trên được tổ chức trong bối cảnh cuộc thi khoa học, kỹ thuật cấp quốc gia với sự hiện diện của thí sinh trung học 32 tỉnh thành khu vực phía Nam, phụ huynh, giáo viên hướng dẫn, giám khảo và các nhà quản lý – những người luôn mong đợi sự chính xác, mẫu mực về ngôn ngữ.
Chịu trách nhiệm triển lãm là hai cơ quan chuyên trách về giáo dục và đào tạo, quản lý nhiều cán bộ, giáo viên, giảng viên am hiểu lịch sử, tiếng Việt và tiếng Pháp. Nếu ban tổ chức dành thời gian xem lại các bảng trước khi trưng bày thì triển lãm sẽ hoàn hảo hơn.