(LỮ QUÁN SABUKCHANG, nhà văn Kim Nam IL, song ngữ Việt Hàn. Người dịch: Trương Thị Thanh Thu. Phụ trách Dự án: Nguyễn Thị Ngọc Tuyền)
(Noen mọi người đi chơi, mình ngồi làm bạn với cái máy tính, lại kể chuyện xuất bản sách)
Lần này là chuyện làm sách song ngữ.
Không đơn giản chút nào. Vô cùng kỹ lưỡng, rắc rối, khác biệt.
Nhưng khi xong rồi, sách nhìn giống như viên ngọc quý mà người thợ vừa mài rũa chế tác. Tự mình sung sướng tự hào với mình quá đi.
Năm 2005, mình (cùng nhà thơ Khánh Chi) được Viện Dịch thuật Hàn Quốc mời sang Seoul tới 4 tháng theo Chương trình giao lưu văn hóa.
Trước khi đi, may gặp nhà văn Kim Nam Il sang Việt Nam, rồi anh đi sang Lào. Anh tặng mình 1 cuốn từ điển Việt Hàn nhỏ bằng bàn tay. Khi sang Hàn, các nhà văn của mấy nước tham gia chương trình, hầu như chưa biết chút gì tiếng Hàn, lại được kiểm tra trình tiếng Anh, rồi ghép với các lớp sinh viên các nước sang học tiếng Hàn tại trường Korea University. Bọn mình tự nhiên “bị” học tiếng Hàn bằng tiếng Anh một tháng, ba tháng sau học tiếng Hàn bằng tiếng Hàn. Có rơi vào cái xoáy lốc đó mới biết thực ra con người khá là nhiều ngăn ô chưa dùng đến, nay phát huy đến tận lực. Cuối cùng một nhà văn cả đời loay hoay với tiếng Việt còn chưa xong như mình, đã về nước với tấm bằng trình A quốc tế tiếng Hàn loại Khá.
Kể vòng vo thế, để biết trong lòng mình, đất nước Hàn Quốc và Viện Dịch thuật Văn học Hàn Quốc, cùng các nhà văn Hàn, các dịch giả Hàn và Việt, đều là những hình ảnh đẹp. Hễ có bất cứ việc gì liên quan có thể xắn tay áo lên đỡ chút gì đó, là mình không ngại.
Biết Nguyễn Ngọc Tuyền qua chuyến đi Hàn lần thứ hai vào 2018.
Hiện giờ Tuyền đã về nước, là giảng viên Khoa Ngôn ngữ và Văn hoá Hàn Quốc, Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Đà Nẵng.
Và lại được biết có một Dự án cho lớp dịch thuật văn học Hàn Quốc do Viện Dịch thuật Văn học Hàn Quốc tài trợ. 25 bạn sinh viên của Khoa Ngôn ngữ và Văn hoá Hàn Quốc, Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Đà Nẵng đã được kết nối với nhà văn Kim Namil qua tác phẩm của ông cũng như qua những lần giao lưu với ông.
Vậy là mình đăng kí vào cuộc với Tuyền.
25 bản dịch mới chọn được 1 bản hoàn hảo nhất. Nhưng đó là chuyện của giáo sư Tuyền (theo cách gọi bên Hàn)
Còn mình, tất cả bộ phận xuất bản vào cuộc.
Biên tập thì nhàn vì đã có bao nhiêu “mắt thần” soi.
Dàn đi dàn lại. Cứ trang lẻ tiếng Việt, trang chẵn tiếng Hàn. Mà 2 thứ tiếng là 2 loại chữ khác nhau (la tinh và tượng hình), đâu có thể tưng ứng dòng được. Lỗi tiếng Hàn, người Việt luận mãi mới ra. Cuối cùng bộ phận dàn phải cầu viện đội thiết kế nhà in giúp. Rồi đọc soát qua rất nhiều tay sừng sỏ. Ngọc Tuyền bảo: Qua tay toàn cỡ khủng vậy mà. Mình bảo: Ít nhất hiện tại chưa phát hiện sách có lỗi nào, nếu có lỗi là do Trời thử thách.
Bìa thì nhà văn Kim Nam Il – qua chuyện làm bìa này – mình nể anh ấy thật sự, mặc dù có lúc cũng phải kìm cơn tức. Ai lại cứ vài tiếng mới nhả cho một câu. Dĩ nhiên Tuyền ở Đà Nẵng phải đợi anh ấy đang lái xe trên xa lộ bên Hàn, dừng xe soi mẫu rồi trả lời, xong Tuyền dịch ra Việt, rồi mới nhắn mình. “Chỉ cần hình ảnh tượng trưng núi Bắc Hàn được rồi, không cây không chim chóc, không đền chùa nhạy cảm…”, “Màu đỏ đun, nhưng cho sáng lên chút”, “Chữ tên tác giả tên sách ngoài bìa chỉ dùng màu đen và trắng trên nền đỏ, không vàng không xanh nhiều màu…”, “Dùng fon chữ tên sách cho mạnh lên chút” v.v… Mình nhớ ra mình là phụ nữ, cứ ưa mềm mại, lỗi tại mình, không được kêu ca.
Lại xem cuốn sách trước của anh ấy ở bên Viện Dịch thuật Văn học Hàn Quốc in. Mình quyết định làm thêm tờ gác và booksmark tặng (khoản không có trong Hợp đồng xuất bản).
Khi đưa yêu cầu làm tờ gác (tờ lót) màu đen, nhà in kêu: Sao làm màu đen? Sao không làm tờ lót màu đỏ đun như bìa luôn?
Mình phải giải thích: Việt Nam không thích làm sách có tờ lót màu đen. Nhưng Hàn Quốc lại là fom sang trọng.
Nhà in đâu có nhập giấy đen. Nên họ phải in phủ đen, rồi làm thủ công đóng tờ gác rất cầu kỳ. Như làm ấn phẩm đặc biệt vậy.
Việc làm liên kết giữa Trung tâm Tôn vinh Văn hóa Đọc với Nhà xuất bản Văn học rất thuận lợi. Biên tập Đặng Hà luôn giúp tận tình. Ai cũng muốn giúp để cuốn sách ra kịp tiến độ.
Giờ sách ra rồi. Đúng ngày Noen.
Truyện dĩ nhiên hay, dịch hay (1/25 cơ mà).
Sách đẹp đến nao lòng.
Người viết truyện, dịch truyện, phụ trách dự án, và cả đội ngũ người làm sách cũng… đẹp.
Chúc tất cả anh chị em bạn bè năm mới 2022 thật xinh!
Nhà văn Võ Thị Xuân Hà